İlkokulda cinsiyet ayrımcılığının yeniden üretimi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, ilkokulların cinsiyet ayrımcılığının yeniden üretimindeki rolünün öğretmen görüşlerine dayalı olarak incelenmesidir. Araştırmada `sınıf içi ve okul içi süreçlerdeki gündelik pratikler, müfredat ve öğrencilerin bireysel özelliklerinden kaynaklanan ayrımcılık konuları` ana başlıklar halinde toplumsal cinsiyet bakış açısıyla ele alınmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, 2017-2018 eğitim öğretim yılında Mersin ili merkez ilçelerinde yer alan farklı sosyo ekonomik özelliklere sahip ilkokulların sınıf öğretmenlerinden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplamak için görüşme tekniği kullanılmış olup, farklı sosyo ekonomik özelliklerden seçilen 6 okuldan 13 öğretmenle görüşme yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak, araştırmanın alt problemleri doğrultusunda araştırmacı tarafından hazırlanan görüşme formu kullanılmıştır. Görüşmeler katılımcılardan izin alınarak ses kayıt cihazına kaydedilmiştir. Veriler, nitel betimsel analiz yöntemi kullanılarak çözümlenmiştir. Verilerin analizinde ise, toplanan veriler araştırma öncesinde belirlenen çerçeveye göre kodlanmıştır. Yapılan kodlamalardan elde edilen temalar ile araştırma öncesinde belirlenen boyutlar büyük ölçüde örtüşmüş olup, katılımcıların ürettikleri ifadeler neticesinde `Öğretmenlerin toplumsal cinsiyet algısı` adıyla yeni bir tema daha eklenmiştir. Böylelikle yapılan analiz sonucunda ilkokulda cinsiyet ayrımcılığının yeniden üretildiği konular; `sınıf içi süreçler`, `okul içi süreçler`, `müfredat`, `öğrenci özellikleri` ve `öğretmenlerin toplumsal cinsiyet algıları` olarak beş ana tema altında toplanmıştır.Araştırma sonucunda, sosyo ekonomik özellikler farketmeksizin ilkokul eğitimi ve toplumsal cinsiyet ilişkilerinin birbirini etkileyen mekanizmalar olarak döngüsel bir yapı içerisinde oldukları, öğretmenlerin de kendi öğrencilik deneyimleri ve yetiştikleri toplumun geleneksel cinsiyet bakış açısından etkilenerek, öğrencilere cinsiyetçi kodlar taşıyabildikleri; kimi zaman doğrudan kimi zaman da dolaylı olarak eğitim ortamında yaşanan cinsiyetçi farklılaşmalara zemin hazırlayabildikleri ve toplumsal cinsiyet ayrımcılığının yeniden üretimine aracılık ettikleri görülmüştür. Öte yandan eğitim sürecinin önemli aktörleri olan öğretmenlerin, ortaya çıkan cinsiyetçi farklılaşmaların kaynağını okul dışı sebeplerle ilişkilendirdikleri ve bu konudaki sorumluluklarının farkında olmadıkları da saptanmıştır. Genel olarak araştırma sonuçlarına dayanarak ilkokuldaki süreç ve uygulamaların öğrencilerin zihinlerinde kalıplaşmış cinsiyetçi önyargılar oluşturduğu ve bu doğrultuda toplumsal cinsiyet ayrımcılığının ilkokul eğitimiyle sürdürüldüğü söylenebilir.

The aim of this study is to examine the role of primary schools in reproduction of gender discrimination. Based on teachers' views `gender discrimination issues arising from the daily practices of the classroom and the school processes, curriculum, and individual characteristics of the students` are examined from a gender perspective. The study group of the study consists of classroom teachers working at primary schools with different socio-economic characteristics located in the central districts of Mersin in the 2017-2018 academic year. Interview technique was used to collect data and 13 teachers from 6 schools selected from different socio-economic characteristics were interviewed. As a data collection tool, an interview form which was developed by the researcher in line with the sub-problems of the research was used. Interviews were tape recorded with the permission of the participants. The data were analyzed by using qualitative descriptive analysis method.In the analysis process, the collected data were coded according to the framework determined before the research. The themes obtained from the codings and the dimensions determined before the research largely overlap, and as a result of the expressions produced by the participants, a new theme called `the gender perception of teachers` was added. As a result of this analysis, the topics that reproduce gender discrimination in primary school are grouped under five main themes: `classroom processes,` `in-school processes`, `curriculum`, `student characteristics`, and `teachers' perceptions of gender`.As a result of the study, it is seen that primary education and gender relations have a cyclical structure that affect each other regardless of socio-economic characteristics of the schools. Teachers were also able to carry sexist codes to the students by being influenced by their own student experiences and the traditional gender perspective of the society they grew up in; and sometimes directly and indirectly, they can prepare the ground for gender differences in the educational environment and mediate the reproduction of gender discrimination. On the other hand, it was found that teachers, who are important actors of the education process, relate the source of the sexist segregation to the reasons outside the school and are not aware of their responsibilities in this regard. On the basis of the results of the research, it can be said that the processes and practices in the primary school create stereotypical prejudices in the minds of the students and that gender discrimination is sustained through primary education in this direction.