Verdi ve politika

Abstract

TÜRKÇE ÖZET VERDİ VE POLİTİKA Milano, La Scala Operası, 1986-1987 opera sezonu açılışını Verdi 'nin ünlü Nabucco Operası ile yapacaktı. Zamanın en ünlü sanatçılarının görev aldığı temsili ünlü şef Ricardo Muti yönetecekti. Muti, bu temsilli ilgili bir kararını açıkladı; ne olursa olsun `bis` yapılmayacak. Yıllar öncesi, dramatik akışı engellediği gerekçesi ile Toscanini de aynı şeyi yapmıştı. İtalya'da basın yoluyla bir dizi tartışmalar oldu. Büyük bir kesim artık tarihe malolmuş bu `bis` geleneğinin sürmesini istiyor, Muti gibi düşünenler ise karşı çıkıyordu. Nihayet temsil gecesi geldi çattı. Üzerinde, bis yapılsın-yapılmasın tartışmalarının sürdürüldüğü parça, eserin ünlü `Va pensiero sull'ali dorate` idi. Parça başladığında sonunda ne olacığını şef de seyirciler de bilmiyordu. Parça huşu içinde dinlendi. Sona erdiğinde benzerini hiçbir yerde, hiçbir zaman hiçbir sanat eseri sonunda yaşayamayacağımız bir tezahürat tufanı koptu. Alkışlar, çığlıklar, gözyaşları arasında `Viva Verdi! Viva italya!` sözleri salonda çınlıyordu. Bu ne demekti? Bir sanat olayının hayranları tarafından kutsanması mı, yoksa bir çılgınlık mı? Bu soruyu salonda bulunan az sayıdaki yabancılar sorabilirdi ancak. Çoğunluk ne yaptığını, neden yaptığını çok iyi biliyordu. Bitmek bilmeyen tezahürat karşısında kesin kararına karşın Maestro tekrar yapmak zorunda kaldı. Benzer bir olay aşağı yukarı 144 yıl önce, çok daha büyük çapta aynı bestecinin bir başka operası, Lenyano Savaşı'nda yaşanmış, temsilden çıkıp Roma sokaklarını dolduran halk çılgın gösterilerde bulunmuş,patlayan bu heyecan fırtınası 13 gün sonra Roma Cumhuriyeti 'nin ilan edilmesine neden olmuştur. Bu araştırma işte bu bağlantıyı, Verdi-politika ilişkisini ele alacaktır. Bu bağlantıyı irdelerken Verdi'nin yaratıcılık dönemine denk düşen zaman diliminde italya'da neler olup bittiğine bakmak gerekiyor. Herşeyden önce, 1815 Viyana Kongresi'nin marifeti sayesinde `italya sözcüğü sadece coğrafi bir terimden ibaretti. Üzerinde aynı dili konuşan, aynı inancı ve kültürü paylaşan insanların yaşadığı bu coğrafya alanı pek çok küçük devletlere bölünmüş, bir bölümü de yabancı boyunduruğu altına sokulmuştu. Avrupa'nın o günkü siyasi, kültürel ortamından da esinlenen bir hareket, bu duruma son vermek, birleşme ve bağımsızlaşma ülküsünü gerçekleştirmek üzere başlatıldı. 1815-1861 yıllarını kapsayan, İtalya'nin kaderini belirleyen bu elli yıllık döneme `II Risorgimento` (Yeniden Doğuş) adı veriliyor. İlk hareket 1820-1821 İki Sicilya Krallığı ve Piemonte'de görülüyor; ama Kutsal İtti fak 'm müdahalesiy le başarısızlığa uğruyor. 10 yıl sonra 1830-1831 yılları nın grişimleri de aynı sonu paylaşıyor. Bu gelişmeler sırasında Mazzini adı önemli bir unsur olarak öne çıkıyor. Mazzini hedefini, `Bağımsız, birleşik, özgür İtalya Cumhuriyeti` olarak saptıyor. Gioberti ise İtalyan devletleri arasında bir konfederasyonu öneriyor. İtalya bu koşullar altında Avrupa tarihinin ve II Risorgimento 'nun en önemli safhasını oluşturan 1848 devrim yılma ulaşıyor. 1. Bağımsızlık Savaşı olarak adlandırılan 1848 mücadeleleri sonucu İki Sicilya Krallığı Toscana,Sardenya Krallığı ve Papalık Devleti anayasaya kavuşuyor. Milano'dan kovulan Avusturya kuvvetlerini yenmenin, İtalya'yı bağımsızlaştırmanın tam zamanı olduğuna inanan Carlo Alberti, İtalyan devletleriyle ittifak halinde Avusturya'ya karşı saldırıya geçiyor. Ancak, savaş alanında terk edilmiş olarak Avusturya'ya yeniliyor. Oğlu II. Vittoria Emanuela adına tahtından vazgeçiyor. İtalya yeniden başladığı noktaya, 1815 koşullarına dönerek özgürlük adına kazandıklarını kaybediyor. Tarih sahnesine çıkma sırası Cavour'undur. Sardenya Krallığı 'nın başbakanı olarak gösterdiği hünerler sonunda, İtalya'yı kendi kralı II. Vittorio Emanuele'nin yönetiminde birleştirmek, bağımsızlaştırmak üzere Fransa ile ittifak içinde Avusturya'ya karşı savaşa girişiyor. Fransa'nın ani karar değişikliği sonunda Avusturya ile Villaf ranca 'da ateşkes imzalamasıyla Lombardo Veneto Piemonte'ye katılıyor. Ardından da halk oylaması yapılarak Emilia, Romagna, Toscana Piemonte'ye katılıyor. II Risorgimento'nun kaderini belirleyen, belki de en önemli kişilik, kahraman Garibaldi devreye giriyor. O'nun ve gönüllülerinin çabaları sonunda Güney İtalya Kuzey ' le birleşiyor. Şimdi anavatanın dışında kalan yalnızca Roma ve Venedik'tir. 1861 'de ilk İtalyan Parlamentosu Torino'da toplanıyor. Bu parlamentonun milletvekilleri arasında yapıtlarıyla İtalyan bağımsızlığının hazırlanışına katkıda bulunmuş, dönemin en önemli yazarı Alessandro Manzoni'nin yanında devrimin maestrosu Giuseppe Verdi de var.Giuseppe Verdi Parma'ya bağlı Busseto kentinin Roncole yöresinde 1813 yılında dünyaya geldi. Küçük yaşta müziğe eğilimi olduğu saptanıp, 7 yaşında müzik dersleri alması sağlandı. Daha sonra Busseto'da Ferdinando Provesi yönetiminde müzik öğretimini sürdürdü. Busseto' lu zenginlerden Barezzi'nin desteğiyle müzik eğitimine devam etmek üzere Milano'ya gitti. Milano Konservatuarı kabul sınavında başarısız görülerek elendi. Vincenzo Lavigna'nm özel öğrencisi oldu. 3 yıl süren öğreniminin ardından Busseto 'ya Şehir Maestrosu olmak üzere döndü. Barezzi'nin kızı Margherita ile evlendi. İlk operası `Oberto, Conte di San Bonifacio` Milano, La Scala'da başarı kazandı. Kısa bir süre sonra oğlunu, ardından da karısını kaybetti. İkinci operası `Un giorno di Regno` başarısızlıkla sonuçlandı. Bu acılı, sıkıntılı günlerinde kaleme aldığı Nabucco Operası O'nu hem yaşama, hem besteciliğe geri döndürdü. Operanın sağladığı görülmemiş başarı bir yandan O'nu kavuştururken, diğer yandan toplumuyla haşır neşir olmasına yol açan `İtalyan Devrimi` nin Maestrosu` unvanına hak kazanmasını sağlayan Verdi 'nin politik serüvenini başlatmış oldu. Verdi 'nin politika ile karşılaşması ilk kez olmuyordu: daha önce de Busseto Maestroluğu için yapılan sınavda çıkan tartışmalar müziğin kapsamını aşıp, politik bir çekişmeye dönüşmüş, Verdi kendisini iradesi dışında bu tartışmaların ortasında bulmuştu. Halbuki, Nabucco'dan sonra halkın beklentisi doğrultusunda politika alanına yönelmişti. 0 yurtsever her İtalyan gibi ülkesinin bağımsızlık ve birlik savaşını II Risorgimento'ya kendi olağan silahı müziğiyle katılıyor; ancak hiçbir zaman yabancılaşmanın sınırınavardıracak kadar müziğini politikanın hizmetine koymuyordu. Nabucco'dan sonra yine dinden esinlenen `I Lombardi alla prima Crociata` operasında dini görünüm altında yurtseverlik duygularını körükledi. Bu operada halen Avusturya işgali altında bulunan Lombardia 'nın sulak engin çayırlarına, şırıl şırıl akan derelerine, ırmaklarına duyulan özlem dile getiriliyordu. Opera görünüşte din savaşını anlatıyor; ama özlenen vatan Avusturya işgali altındadır. Avusturya'da Katolik olduğuna göre anlatılmak istenen ulusal kurtuluş oluyor. Romantik operası Ernani de devrimci yaklaşımını sürdürüyor. Konunun çerçevesi değişiyor. Biçim ve öz aynı kalıyor. Artık bir din kavgası yok, aşk tutkusu var; ama özgürlük yine yoğun biçimde dile geliyor. Verdi'nin politikaya katılımı eserleriyle sınırlı kalmıyor. 1848 yılında Paris 'de Fransa hükümetinin İtalyan devrimcilerine yardımını isteyen bir dilekçe imza atıyor. Avusturyalıların saldırıya geçme olasılığına karşı direnebilmeleri için Buesseto milli muhafızlarına 152 tüfek alıyor. Çeşitli siyasi etkinliklerde şehrinin temsilciliğini yapıyor. İlk İtalyan parlamentosunda milletvekili oluyor. Bu, Cavour'la karşılaşması sonucunda gerçekleşiyor. Biri Senato'da, diğeri Meclis 'de Manzoni ve Verdi, Cavour'un parlamentodaki mücevherlerini oluşturuyorlar. Vatanseverlik duygularını içeren 9on operası Lenyano Savaşı oluyor. İtalya birliğine ve bağımsızlığına kavuştuktan sonra, Verdi dikkatini ulusaldan evrensele doğru yöneltiyor. 0 ulusaldan evrensele, özelden genele doğru bir evrim çizgisini izleyerek her ulustan insanlarıilgilendiren durumları ele alıyor. Rigoletto sansürün hışmına uğruyor, evcil operalarından La Traviata da bile toplum eleştirisine yer veriyor. Kendisini İtalyan Devrîrai'nin Maestrosu, adını, İtalyan bağımsızlığının formülü demek olan ünlü akrostiş V.E.R.D.İ. e(Vittorio Emanuele Re D' Italia-İtalya Kralı Vittorio Emanuele) haline getiren, özgürlükten yana bir yol izliyor. İtalya'nın Yeniden Doğuşu'nda önemli rol üstlenen 4 önemli şahsiyet Mazzini, Garibaldi, Manzoni, Verdi'dir. Bunlardan ilk ikisi askeri ve siyasi alanda gösterdikleri çabayla olayın kaderini belirlerken, son ikisi edebiyat, sanat alanında aynı etkiyi yaratmışlardır. Verdi, bugün dünyanın her yerinde opera repertuarlarının en başında yer alan operalarıyla her ulustan insanın baştacıdır. 0 bu konumunu tüm insanlığı ilgilendiren durumları betimlemesi, özgürlükten yana tutumu ve elbetteki ustalığı nedeniyle elde etmiştir. Ustalık O'na II Risegimento boyunca ulusun kaderine katkıda bulunmak üzere sürdürdüğü sanatsal-siyasal etkinliklerin sonucunda bir paye olarak kalmıştır: `İtalyan Devrimi 'nin Üstadı`. Ustalığı 0, II Risergimento boyunca ulusunun yazgısını değiştirmeğe katkıda bulunmak amacıyla sürdürdüğü sanatsal-polit ik çabalarının sonucunda kazanmış; Tarih O'nu bu meziyetinden ötürü eşsiz bir unvanla taçlandırmıştır:` İtalyan Devrimi 'nin Üstadı`. xıı