1850-1950 yılları arasında İstanbul yapılarında kullanılmış olan Türk çinilerinin renk ve kompozisyon açısından incelenmesi

Abstract

ÖZET 19.yy. ikinci yansı ile 20 yy ilk yansında ülkemizdeki batılılaşma hareketleri gelişimini sürdürürken bir taraftanda bu gelişmelere tepki duyanlar oluyordu. Bu dönemde meydana gelen ve süslememizle bütünleşen yeni mimari tarzı bu tepkiden doğduğunu söyleyebiliriz. Batılılaşma Avrupa ile alış - verişin başlangıcı olan Lale Devriyle ülkemize girmiştir. Etkileri öncelikle sanat dallarında görülmüştür. Sayın Hocam Prof. Dr. Mustafa Cezar bir eserinde 'Toplumlar arasında en hızlı ve kolay şekilde etki ve yayılma olanağı gösteren şey sanattır` sözünü yazmıştır. ülkemizde batılılaşma Avrupai tarzda mimariyle belirginleşmiştir. Tepki olarak I. ulusal Mimari Dönemi başlatılmıştır. Öncülüğünü Mimar Vedat Tek ve Mimar Ahmet Kemalettin'in yaptığı dönem oldukça etkili olmuştur. Yaptığımız araştırmada bulduklarımıza mimariye bağlı olarak son dönemde yeniden üretime geçen Türk Çini Sanatı bu mimariye büyük katkılarda bulunmuştur. Bu dönem yapılarında çini süsleme, dış cephede kemerli pencere üst köşelerinde görülmektedir. Özgün tasarımların yaraşıra klasik dönem kompozisyonlarından kopyelerde kullanılmıştır. Bu yüzyıl çini süslemelerine 15-16 yy. çini bezemeleri esin kaynağı olmuştur. Genelde kullanılan motif rumidir. Dönem özelliğini taşır şekilde kullanılmıştır. Son dönem sanat akımlarından (barok, rokoko, ampir, eklektizm) etkilenmiştir. Boca kullanılan renk turkuaz laciverttir. Dönem çinileri genellikle Kütahya ürünüdür, sıraltı tekniğinde yapılmıştır. Kütahya çiniciliğini harekete geçiren Hafız Mehmet Emin Clsta'nın bu alandaki çalışmaları döneme imzasını atmıştır. Yaptığım araştırmayı pilot bölgeler olarak seçtiğimiz Beyoğlu, Eminönü, Fatih'te yoğunlaştırdığımız bölgeler, geçmiş dönemlerde de yapılanmanın görüldüğü sit alanlarıdır. Çini, klasik dönemde saray ve dini yapılarda iç mekanda kullanılırken, 1850-1950 yılları arasında sivil mimaride ve dış cephede kullanılmıştır.

SUMMARY In the second half of the 19th century and the flrsth half of the 20th centuiy, the westernisation movements were developing in our country, on the other hand there were some reactions against these developements. We can say that the new architectural style wich was appreared at this period and merged together with our decorations was bom from this reaction. The effect of the westernasation movement started with the beginning of trade with European cauntries in the tulip era. It's influence has been seen especially on arts. Proffessor Dr. Mustafa Cezar has mentioned one of this books that 'The most quickly and easily influencing and wide spreading thing in a society is art`. The westernisation in our country is characterized with European style architecture. As a reaction to it 1st. National Architecture Period has been started. This period became very effective with in the leadership of architects Vedat Tek and Ahmet Kemalettin. In this reseach we founds out that Turkish tile art wich started to be produced again in connection with architecture a lot. Tile decoration was seen on the opper comers of arched windows on the exterior. Facade of the building in this period. The classical period compositions's copies had been used as well as the original compositions. 15th and 16 th century tile adornments has been inspired to this century's tile decorations. Generally used designs were rumi (zoomorphic) designs that was used as a character of the period. This century's tile decorations were influenced by the art movements such as baroque, rococo, empiric and eclecticism. Mainly used colorus were turquoise and dark blue. This periods's tiles were in the glaze technique. The works of Hafız Mehmet Emin (Jsta (the master mason) in this field motivated Kütahya tile technique got Kütahya tile and determined this period. This research was specially on the tiles of the buildings at Beyoğlu, Eminönü and Fatih that we have chosen as pilot districts. These districts are sites of the past periods. 7Tile in the classical period used on the interior of palaces and religions buildings, on the other hand between 1850-1950 tile is sused on the exterior of civilian buildings. 8