Mü`minzade Seyyid Ahmed Hasib Efendi. Ravzatü`l-Kübera (tahlil ve metin)

Abstract

ÖZET XVIII. yüzyıl şair ve tarihçilerinden olan Seyyid Ahmed Hasîb Efendi (öl. 1753) çeşitli kaynaklardan ve gözlemlerinden edindiği bilgileri Rauzatü'l-Kübera isimli bir eserde değerlendirmiştir. Müellif eserine Osmanlı devlet adamları'nı ele alacağını belirterek başlamış, fakat eser daha sonra 1703 Edirne Vak'ası ve Şeyhülislam Feyzullah Efendi üzerinde yoğunlaşmıştır. Müellif, Seyyid Feyzullah Efendi'nin ikinci oğlu Mustafa Efendi'nin özel kâtibi olacak kadar şeyhülislam ailesine yakın olmuştur. Bu açıdan, Edirne Vak'asının acı günlerini bizzat yaşayanların ağzından derlediği bilgilerle Rauzatü'l-Küberâ'da kaleme dökmüştür. Gözlemleri ve derleme¬ leri ile XVIII. yüzyıl Osmanlı Türkiye'si ve Edirne Vak'ası hakkında kıymetli bilgiler veren Ahmed Hasîb Efendi'nin bu eseri, o dönem Osmanlı tarihi ve sosyal hayatı hakkında önemli bir kaynak eser özelliği taşımaktadır. Şeyhülislam Feyzullah Efendi ve Padişah II.Mustafa arasında geçen görüşmeler ile Feyzullah Efendi ve aile fertleri'nin Edirne Vak'asına dair görüşlerini ayrıntılı olarak yansıttığı eserinde müellif, vak'a ile ilgili olarak zaman zaman tenkit ve tahlil¬ lerde de bulunmuştur. Ahmed Hasîb Efendi'nin önemli eseri manzum Silkü'l- Led/f'yi beğenen Şehid Ali Paşa, müelliften Osmanzade Tâib Efendi'nin Hadîkatü'l- Vüzerâ'sına zeyl yazmasını istemiş ve bu istek üzerine kaleme alınmaya başlanan Rauzatü'l-Kübera 1752 yılında bitirilmiştir. Giriş bölümünde Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarına değinen müellif, gelişme bölümünde padişah I. Mahmud'u medh ettikten sonra şu konulan ele almıştır: II. Mustafa'nın Edirne'de bulunduğu ve Köprülüzade Abdullah Paşa'nın İstanbul'da sadaret kaymakamı olması., «bu sırada Yeniçeriler arasında ayaklanma başlaması ve bu olayın büyümesi.. Kavanoz Ahmet Paşa'nın sadaret kaymakamı, Paşmakçı- zâde'nin şeyhülislam, Çalık Ahmed Ağa'nın sekbanbaşı tayin edilmesi.. Edirne'deki padişaha haber gönderilmek istenmesi ancak habercilerin tutuklanması.. Edirne'de II. Mustafa, Sadrazam Rami Paşa, Şeyhülislam Feyzullah Efendi ve diğer devlet adamlarının toplantı ve müzakereleri.. Rami Paşanın Feyzullah Efendi aleyhine beyanatı.. Feyzullah Efendi'nin evlatlarıyla beraber Varna üzerinden Erzurum'a sürülmeleri.., Edirne'de asilere karşı alınan tedbirler ve asker toplama teşebbüsleri., asilerin İstanbul'da teşkilatlarını kuvvetlendirmeleri.. Anadolu sahillerinden ve Bursa'dan askeri kuvvetler getirilmesi.. Bursa'da Vani-zâdelerin katli., âsi kuvvetlerinin yeniçerilerle cebeci, topçu ve top arabacılarından ve bunlara katılan fesadçılarda da olmak üzere 25.000'i bul¬ duğu., bu kuvvetin Edirne'ye yürüyüp Edirne kuvvetleriyle karşılaşması.. Rami Paşa'nın asilerin tarafına kaçması.. II. Mustafa'nın tahttan indirilip, III. Ahmed'in tahta çıkarılması., asilerin Feyzullah Efendiyi evlatlarıyla beraber Varna'dan Edirne'ye getirip önce hapis, sonra şehit ve mallarını yağma etmeleri., vb.. Rauzatü'l-Kübera bilinen ve tarih araştırmacıları tarafından pek kullanılan bir eser değildir. Metin neşri yapılırsa, Edirne Vak'ası ve Feyzullah Efendi hakkındaki araştırmalar için faydalı bir kaynak eser olabileceği düşünülmüş ve şimdilik Yüksek Lisan Tezi olarak takdimi öngörülmüştür. -148-

SUMMARY Seyyid Ahmed Hasîb who was a XVIII th century historian and poet (death:1753), had evaluated the information in his book Ravzatü'l-Kübera from varius resources and his own observations. The author, had start his book bay saying that he would evaluate the Ottoman statesman, but the book, eventually had focused on the subject of 1703 E- dirne Vak' ası and Şeyhülislam Feyzullah Efendi. The author had been tog to Şeyhülis¬ lam family, as closer as to be private officer of Mustafa Efendi, the second son of the Seyyid Feyzullah Efendi. From this aspect, he wrote in Ravzatü'l-Kübera about the dra- matic days of Edirne Vak' ası, by collecting information from close observers of the e- vent. With observations and informations about contemporary Ottoman history and so- cial life, is carryship the charasteristic of an important reference book. The author, who reflected in detail the negotiation betvveen Şeyhülislam Feyzulla E- fendi and Sultan Mustafa the second and the views of Feyzullah Efendi and the mem- bers of his family on his book; Often made critics and evaluations about Edirne Vak' a- sı. Şehid Ali Paşa, who admired the important poetry Silkül-Leâlî of Ahmed Hasîb E- fendi, vvanted from the author to write a addition (zeyl)to the book of Obmanzade Taib Efendi's Hadîkatü'l-Vüzera. After this desire, Ravzat' ul Kübera was begun to written by the author and completed in 1752. The author, who eleborate the founding years of the Ottoman State, in the intro- duction of his book after appraising Sultan Mahmud The First, had focused on those subjects: The period of Mustafa The Second' s Edirne life, being sadaret kaymakamı in istanbul of Köprülüzade Abdullah Paşa....during this events the broke down of the re- bellion among the Janissaries and growth of this events...the sadaret kaymakamship of Kavanoz Ahmet Paşa, the authorization of Paşmakçızade as Şeyhülislam, and Çelik Ah¬ med Ağa as sakbanbaşı...the will of sending news to Sultan in Edirne, but arrest of the envoys...the meetings and conversations of Muftafa the second, Sadrazam Rami Paşa and Şeyhülislam Feyzullan Efendi in Edirne...the introdoctions of Rami Paşa against Feyzullah Efendi...the exile of Feyzullah Efendi and his children to Erzurum via Varna... the measure taken against rebels and soldier recruitments attemps in Edirne... enforc- ment of the rebels organizations in istanbul... bringing the extra military forces from the share of the Anatolia and Bursa...the extermination of the Vanizades in Bursa... increa- sing the number of rebels forces to 2500 by participation of Janissaries, cebecis, artille- ries and artillery carriers...march of these forces to Edirne and confrontation with the forces of Edirne... the escape of Rami Paşa to he side of rebels...the drop of Mustafa The Second from thronand Ahmed the third cone to povver... the events of bringing Feyzullah Efendi and his children from Varna to Edirne by rebels and being killed after arresting them... Ravzatü'l-Kübera is not a well known and used reference book by researches. If this book is published, it would be a very useful reference book for researchers who re- sarch Edirne Vak' ası and Feyzullah Efendi. Not it is only thought as only Master The- sis and presented. -149-