Ta`lik kitabeler

Abstract

ÖZET Çalışmamız, Osmanlı mimari yapılarında bir yapı elemanı olarak kullanılmış kitabe örnekleri içerisin de Ta' lîk yazı karakteri ile yazılmış olanların belirlenmesini içermektedir. Tezimizin gelişim sürecinde, İslâmiyet' in doğuşundan bu yana hat sanatı tarihini, bu sanat dalının bir çeşidi olan Ta' lîk yazının doğuşu ve gelişimini, hattatları ve yapıtlarını irdeledikten sonra Türk Ta' lîk yazısını ele aldık. Ta' lîk kelime anlamıyla asma, asılma, askıda kalma anlamına gelmektedir. Birleşen ve birleşmeyen harflerin bağlanmasıyla meydana gelmiş, okunması son der ece güç olan ve günümüzde İran' da Nesta' lîk olarak bilinen yazının ilk şeklidir. Biz de incelememiz sürecin de konu içerisin de Ta' lîk yada Nesta' lîk olarak söz edeceğiz. Ta' lîk yazıda biri İran Nesta' lîk, diğeri Türk Nesta' lîk ekolü olmak üzere iki ekol vardır. Ta' lîk hattını kullanan İslâm ülkeleri içerisinde Türkler hariç diğerleri İran ekolünü benimseyip bu ekole bağlı eserler vermişlerdir. Türkler ise, İran' da Safavî devletinin en kuvvetli hattatı İmad' ı tanıyıp daha sonra 18.yy.' da Mehmed Es' ad Yesârî öncülüğü ile kendi görüş ve sanat anlayışına uygun yeni bir ekolün ilk adımını atmışlardır. 19.yy.' da batılılaşma sürecinde kullanım alanı tam manasıyla kitabet yazısı haline dönüşen Ta' lîk yazıyı bu sanat dalında eser vermiş hattatların, ölüm tarihleri sırasına göre hayatları ve bu süre içerisinde vermiş oldukları eserleri kullanım alanlarıyla birlikte inceleyeceğiz.

SUMMARY This research is about Ta' liq inscriptions as a member of architecture. We have examined thehistory of calliraphy starting from the beginning of Islam, and also the historical developement of Ta' liq; as a branch of calligraphy, inscriptors and their works. Ta' liq means pendulus, suspended. It was accomplished by connecting the uniting and non- uniting letters. It is difficult to read and also is the origin of Nesta' liq which is in contrast rather easily readable. The two manners of Ta' liq calligraphy are Nesta' liq and Turkish Nesta' liq. Due to the variations in it' s detail; Nesta' liq in Afghanistan is accepted as the Per sian style. The islamic countries adopted the Persian style and produced their works of art in that manner. Turks came to know Imad, the famous Safavian calligrapher at the beginning. They produced their works under his influence. In the 18. th. century Mehmed Es' ad Yesari pioneered his way of Nesta' liq. Later his son Yesarizade Mustafa İzzet fallowed his way and founded the Turkish Nesta' liq manner. The rules of the rthym in letters, dimensions and the proportions of the Turkish Nesta' liq is very definitive according to the Persian style. Even today the calligraphers of that century who followed those rules are accepted as the exceptional artists. We should examine the Ta' liq calligraphy in two different styles in the Ot toman Turks who worked under the Persian influence; the first period is the preparation phase ( 1400 - 1650 ); the second period is accepted as the period of Imad influence phase in Ta' liq (1650 - 1800 ). This manner of calligraphy gained his fame especially in the period of Fatih Sultan Mehmed. In this period the borders of the country expand- ed.Cultural relations by means of science and literature between Iran and the Ottoman empire became more lively, especially by the invitation of the Persian artists to the pal ace. Too many calligraphers came to Istanbul from Isfahan, Azerbaycan and Iran. They worked and produced many art forms for Fatih Sultan Mehmed. Ta' liq became the official writing manner starting from the period of Fa tih, until the foundation of the Republic. In the 19. th. century Ta' liq accepted as a member of architecture and be ing used in inscriptions. That' s why we examined and photographed some buildings, fountains and thombs decorated with ta' liq calligraphy in the second part of our work. Ill