Türk mezar taşlarında bitki motifleri

Abstract

Çok eski bir gelenek olan Türk mezartaşlarında bitki motiflerinin kullanımı,anlam ve sanatsal açıdan önem taşımaktadır, ancak günümüzde mezartaşları yüklendikleri anlamı ve içeriği kaybettiğinden, bitkisel motiflerin kullanımı da kaybolmuştur. Mezartaşı koyma geleneği Türklerde yaklaşık 3000 yıllık bir gelenektir ve zaman içersinde sanat değerleri açısından çok yükselmiştir. Araştırmada, konuya tarihi, arkeolojik, sanat tarihi gibi disiplinler açısından değil sanatsal yönden yaklaşıldı. Araştırmanın birinci bölümünde mezar yapma geleneği, mezartaşı ve bitki motifleri üzerine çalışıldı. Çalışmada tarihi gelişim, İslamiyetten önce ve sonrası olarak ele alındı. Türklerde bitki motifleriyle süsleme yapma konusunda ağaç kültünün etkisi, dini inanışların etkisi anlatıldı. Türk süsleme sanatında kullanılan bitki motifleri araştırıldı. Son olarak ta mezartaşlarında görülen taş, ahşap ve çini malzemeleri örneklerle aktarıldı; Anlatımda görsel ifâdenin güçlendirilmesi için teorik bilgilerden çok resimli örneklerin fazla kullanılıp karşılaştırmalar yapılarak çalışıldı. İkinci bölümde de İstanbul'da Eyüp, Karacaahmet, Üsküdar, Merkez Efendi, çevrelerinden toplanan 300 civarında bitki motifli mezartaşından örneklerle, buluna» W&k motifleri sınıflandırılarak aktarıldı. Yapılan çalışmanın sonucunda değerli Türk Mezartaşı geleneğinin, mezartaşında başarıyla kullanılan bitki motiflerinin artık görülmediği, günümüzde ise mezartaşlarının değersiz vekimliksiz olduğu görülmüştür.

The usage of plants as decorative motife on grave stones has been higly important in expressive and artistic aspects. Today, on the contrary, the grave stones lost their meaning and content as well as these motife. The tradition of using grave stones has been a tradition for about 3000 years, and in the duration of time tis tradion gained high qualities in artistic aspect. The aproach of this study is not historic, archeologic or history of art but mostly artistic aspect. In the first part, the tradition of making graves, gravestones, and plant motife has been studied. Historic improvement of the subject has been analyzed as before Islam and after Islam. The affect of tree cult and religious beliefe on the usage of plant motife has been explained. The plant motife that has been used in Turkish decorative art are studied. Finally, stone, wood and ceramics that have been used in gravestones are explained with picture samples. In this study, to improve the visual interpretation, working with photografic samples than theoretic knowledge has been preferred. İn the second part, more than 300 samples of grave stones with plant motife that's been fatoig place in Istanbul (Eyüp, Karacaahmet, Üsküdar, Merkez Efendi) have been clarified and explained. In this study it has been observed that precious tradition of Turkish grave stones and the plant motife that have been used are lost, and the stones of our day that has no value and identity.