Cumhuriyet öncesi ve sonrasında Türk vokal müziğinde Türk asıllı Ermeni besteciler

Abstract

ÖZET Anadolu küftür mozayiği içinde Ermeni besteciler hep vardı. Bunların büyük çoğunluğu, geleneksel müzik beztecisi olsalar da bir kısmı da çok sesli müzik bestecisidir. Tatyos Efendi, Bimen Şen gibi geleneksel müzik bestecilerinin yanısıra Dikran Çuhacıyan, Edgar Manas, Rahip Gomidas gibi besteciler çok sesli müzik besteleyip Türk müzik hayatına büyük katkılarda bulunmuşlardır. 19. Yüzyılın ikinci yansından itibaren Türk asıllı Ermeni besteciler, Türk vokal müziği içinde ilk ciddi eserlerini yaratmaya başlamışlardır. Türkiye'nin batılılaşma hamlesi içinde Osmanlı döneminden Cumhuriyet dönemine kadar operalar, oratoryolar, liedler v.s. gibi eserler yaratan Türk asıllı Ermeni bestecilerin bir kısmı etnomüzikolojik çalışmalar da yapmışlardır. Türk asıllı Ermeni besteciler bu çalışmalarıyla Anadolu kültürünün ilk bilimsel araştırmalarını yapıp özellikle Gomidas tarafından elde ettikleri sonuçlan eser lerinde kullanmışlardır. Gomidas, Anadolu orijinli çok sesli müziğin öncüsü ve en önemli temsilcisi olmuşken, Dikran Çuhacıyan ilk Türkçe opera-comique'i (Arifin hilesi) yazarak Türk müzikli sahne eserlerinin ilk örneğinin vermiş ve Türk müzikli tiya trosunun kurucusu olmuştur. Türk asıllı Ermeni besteciler yaratılannda daha klasik armoni ve besteleme tekniklerini kullanmışlar, genel olarak kendi dönemlerinin müzikal akımlarına parelei eserler yaratmamışlardır. Bunun en önemli sebebi Türk asıllı Ermenilerin çok sesli müzikle çok geç tanışmış olmalandır. Bu sebeple çok sesli müziğe yabancı olan bir halk, yazılan klasik üsluptaki besteler yoluyla çok seslilikle tanıştınlıp, bu müzik sevdirilmiştir. Türk asıllı Ermeni besteciler, Türkiye'de çok sesli müziğin gelişmesine büyük katkılarda bulunmuş ve eserleri çok sesli Türk vokal müziğinin ilk örnekleri olmuştur.

SUMMARY The Armenian composers have always been a part of the Anatolian Cultural mosaic. Although most of them are traditional music composers, some write polyphonic music. Beside the traditional composers as Tatyos Efendi and Blmen Şen, some composers as Dikran Çuhacıyan, Edgar Manas and Father Gomidas wrote polyphonic music and made great contribution to Turkish musical life. Since the second of 19th century, Turkish origined Armenian composers hade begun to create their first serious works in Turkish vocal music. From the Ottoman Empire period through the Turkish Republic period, being a part of Turkey's westernization movement. Turkish origined Armenian composers wrote operas, oratorios, songs and etc. and made ethnomusicologic studies. These were the first scientific research in the Anatolian Culture. Turkish orig ined Armenian composers have used in their works, aspecially the outcome of the studies made by Father Gomidas. Father Gomidas was the pioneer and the most important representative of Anatolian origined polyphonic music. Dikran Çuhacıyan wrote the first Turkish opera-comique (Arifin hilesi - The Trick of Arif) and become the founder of Turkish musical theatre. Turkish origined Armenian composers generally used traditional harmony and composing technics which was far from the contemporary musical cur rent. The most Important reason for that was, Turkish origined Armenian com posers became acquainted with the polyphonic music very late. By means of the traditional works, the public which was unfamiliar with polyphonic music had became familiar with it and loved it. As a conclusion Turkish origined Armenian composers had made great contributions to the developments of Turkish polyphonic music and their works were the first examples of Turkish polyphonic vocal music.