Sürrealizm akımında nesnenin değerlendirilişi

Abstract

ÖZET İki Dünya savaşı arasında Breton'un liderliğinde, Freud'un yirminci yüzyıl başında psikanaliz alanındaki buluşları ve düşlerle bilinçaltı dünyasının araştırılmasına verilen önemle gelişen Sürrealizm akımı içinde insanın antikiteden beri süregelen akılcı düzenin getirdiği kısıtlamalarından kurtularak özgürleşmesine katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Karşıt olarak algılanan noktaların çözüldüğü noktada, görünen dünyadan daha geniş başka bir dünyanın büyüleyici bütünlüğünün ifadesi aranmıştır. Bu arayış Sürrealizm içinde resim alanında otomatizm ve oneirizm olmak üzere iki kutupta ifadesini bulmuştur. Öncülüğünü Chirico'nun yaptığı oneirik yaklaşım içinde eser veren S. Dali ve R. Magritte `gerçekçi` bir üslupla, resimlerinde gerçek dünyadan alınan unsurları gerçeklikteki doğal, bilinen, alışılmış var olma koşullarını ve ilişkilerini değiştirerek betimlemişlerdir. Böylelikle bu resimlerde uyanık mantığa aykırı, dönemi için tedirgin edici, şaşırtıcı görüntüler yaratılmıştır. Her iki sanatçının bazı ortak yöntemlere başvurmalarının yanı sıra Sürrealizm'i yorumlayışları ve aykırılığın ifadesi resimlerinde farklı biçimde ortaya çıkmıştır. Dalı'nın resimlerinde nesne ve figürler temel dürtüleri görülür kılacak biçimde deforme olmakta, dönüşüme uğramakta, psikanaliz biliminin ikonografyası da yer almaktadır. Paranoyak-eleştiri yöntemi çoğul, halüsinasyonlu ve her şeyin sürekli dönüşüm içinde olduğu imgelerin resimlenmesine olanak tanımaktadır. Bu dönüşümlerin içinde flgür-figür, nesne-nesne, nesne-fıgür dönüşümleri seçilebilir. Magritte sıradan nesne ve gündelik sahnelerden esinlenerek şiirsellik, sır, bilinmeyen, görülür olan/gizli olan, gerçeklik/resimlenmiş gerçeklik gibisanatının anahtar kavranılan çerçevesinde izleyeni şaşırtan ve görsel alışkanlıklarını sorgulamasına yol açan görüntüler resimlemiş, resmi düşünceyi görülür kılmanın yolu olarak görmüştür. Sürrealizm'i nesnel, psikanaliz ve bilinen simgelerden bağımsız, entellektüel bir yaklaşımla yorumlamıştır. Resimlerinde sözcükler, nesneler ve figürler eşdeğerdedir. Dali'nin sanatında Maniyerizm'in mirası, Magritte'in resimlerinde ise Dada etkisi söz konusudur. Sürrealist sanatın şok öğesi Dalı'nın resimlerinde skandal yaratacak şeylerden kaçınmamasıyla, Magritte'te ise sürpriz ve çelişki yaratan imgelerle ortaya çıkmaktadır. 125

SUMMARY Surrealism has developped under Breton's leadership, between the two world wars, basing on the Freud's pscychoanalytic discoveries at the beginning of the twentieth century and by the importance that is given to the exploration of dreams and the unconcious. Surrealists intended to contribute to the freedom of the human being by setting him free from the restrictions of the rationalist order stemming from the Antiquity. At a certain point at which contradictions cease to be perceived contradictorily, the surrealists searched for an expression of the facinating entireness of a world wider than the visible one. This research is expressed in surrealist painting into two strands: automatism and oneirism. S. Dali and R. Magritte has given work in the oneiric strand, the precursor of which was Chirico. Both of them with a `realist` style represented elements taken from the real (external) world and changed their natural, familiar and habitual conditions of existence and conventional relationships. Thus in their paintings are created illogical, disturbing and suprising images for their period. Altough both of the artists used some common methods, the interpretation of Surrealism and the expression of the contradictory appears differently in their works. In Dali's pictures objects and figures are deformed, transformated or metamorphosed to make fundamental pulsions seen. Also the iconography of the science of psycho-analysis is exploited. In his `paranoiac-critical` method, he draws plural and hallucinatory images in which everything is in perpetual transformation. Among these transformations, figure-to-figure, object-to-object and object-to-figure trasformations are distinguishable.Magritte drew images with a poetic content whit the inspiration that he got from the banal objects and daily scenes. Mystery, the unknown, visible/invisible, reality/the way of represantation are some of the keys of his oeuvre. He tried to overthrow our sense of familiar. His work makes a constant call on us to relinquish our usual expectations of art. By painting he finds a way of making thought visible. His approach to Surrealism is objective, intellectual and independent from the science of psycho-analysis and known symbols. In his work he uses words, objects and figures equivalently. In Dali's works, the heritage of Mannerism and in Magrittes' the influence of Dadaism can be seen. The shock element of the surrealist art appears in Dali's works as he doesn't refrain from the scandalous, and in Magritte's works within contradictory and surprising images. 127