Kadın örgütlerinin toplumsal dönüşümdeki rolleri

Abstract

Kadın örgütlerinin toplumsal dönüşümdeki rollerini araştırma konusu yapan bu tez çalışması 6 ana bölümde yü rütülmüştür. I. Bölüm olan giriş bölümünde böyle bir çalışma yapma gereğini ortaya çıkaran toplumsal bağlamın çerçevesi kabaca çizilerek, çalışmayı yöneten problematik ve amaçlar ortaya konmuş, yararlanılan veri kaynakları ve yöntem açık lanmaktadır. 2. bölümde, dünyada ve Türkiye'de kadın hakları hareketi başlığı altında; 1789 Fransız Devrimi ile başlayarak, 19.yy'da yükselen ve 20.yy'ın ilk çeyreğinde duraksayan birinci dalga feminist hareket, toplumsal bağlamı içinde talep ve kazanımları ile anlatılarak; II. Dünya Savaşı son rasında kapitalist ülkelerde yaşanan hızlı değişim süreci içinde kadınların kitle halinde üretime katılmaları ve 1968 toplumsal olaylarının da etkisiyle 1970'lerde ortaya çıkan ikinci dalga feminist hareketin söylem ve kazanım ları ile günümüzdeki durumu açıklanmaktadır. Yine bu bö lümün `Türkiye'de Cumhuriyet öncesi kadın hakları müca deleleri` adlı alt bölümünde Osmanlı Devleti 'nin kadını konumlayışı;üst sınıf aydın kadınların hak arayışları, II. Meşrutiyet öncesi ve sonrasının siyasal ve toplumsal bağ lamı içinde verilerek Kurtuluş Savaşı 'nda kadınların rol leri vurgulanmaktadır. Cumhuriyet Dönemi Kadın örgütlenmelerinin 1980' e kadar olan döneminin ele alındığı 3. bölümde, Cumhuriyet Devrimle ri' nin kadınlara tanıdığı sosyal ve siyasal haklar, tek parti dönemi, bağımsız kadın hareketinin engellenmesi (Türk Kadınlar Birliği 'nin kapatılması), dönemin özellikleriyle toplumsal bağlamı içinde açıklanarak; çok partili demokra siye geçişle birlikte Türk Kadınlar Birliği 'nin yeniden VIkuruluşu ve Cumhuriyet Devrimi 'nin kadınlara sağladığı hakları korumak amacı ile açılan kadın örgütleri, amaç ve özellikleri bakımından anlatılmaktadır. 1960 Askeri Darbe si' nden sonra, 1961 yılında yürürlüğe konan yeni anayasa nın getirdiği örgütlenme özgürlüğünün etkisiyle, 1971 Aske ri Muhtırası' na kadar geçen dönem içinde farklı siyasi ideolojiler doğrultusunda kurulan kadın örgütlerine de yer verilen bu bölümde, sol hareketin oldukça geniş bir kitle tabanına ulaşan önemli kadın örgütü İlerici Kadınlar Derneği ve paralelindeki kadın örgütleri ile İslamcı ve milliyetçi kadın örgütleri anlatılmıştır. Aynı bölüm içinde siyasal parti kadın kollarının söylem ve faaliyetlerine de yer verilmiştir. 1980 Askeri Darbesi'nin ardından Türkiye'de kadın hareketinin özellikleri, örgütlenme kültürü ve sivil toplum hareketi içindeki rolünün irdelendiği 4. bölümde, önemli feminist örgütler ve eylemlilikleri ayrıntılı olarak yer almıştır. Kadın hareketinin dünyadaki gelişmesine paralel olarak 1990 sonrasında içine girdiği kurumlaşma süreci üniversiteler ve devlet içindeki örgütlenlemeler bağla mında günümüze kadar gösterdiği gelişmelerle anlatıl maktadır. Tezin 5. bölümünde örneklem grubu olarak oluşturulmuş, farklı ideolojik duruşları olan beş kadın örgütünün tem silcileriyle mülakatlar yapılmış, amaçlar, talepler, eylem pratikleri ve verimlilikleri irdelenmiştir. Bu bölümde alan araştırmasının düşündürdüğü sonuçlara da yer verilmiştir. Feminist örgütlenme kültürünün sorunları ve karma örgüt lerde çalışan kadınların problemlerinin de ele alındığı bu bölümde karma bir örgütün yönetim kurulunda tek kadın olarak çalışan bir kadınla yapılan mülakat da yer almak tadır. vnTezin 6. ve sonuç bölümünde ise araştırmanın bütünün den çıkarılan sonuçlar değerlendirilerek, kadın örgütleri nin toplumsal dönüşüme katkıları hakkında tümevarımsal çı karımlar yer almıştır.

This thesis is a study about the role of women's associations in the social transformation and change. It consists of six chapters. In the first chapter, which is the introduction, the social context which brings up the need to do this work is shortly explained, aims and problems which direct the study are presented and the data sources are described. In the second chapter, under the topic of `Women's movement in the world and Turkey`, the first wave of fe minist movement which started with the French Revolution in 1789 and raised in the 19th century and slowed down in the first quarter of the 20th century is studied considering its demands and gains in the social context. The demands and gains of second wave feminist movement, that emerged in 1970' s and had initially been recognised during the rapid transformation process in the capitalist states after the World War II by the mass-participation of women in the production process and had accelarated as a result of social events in 1968 are explained. Also, in this chapter, the following issues are emphasized: The way the Ottoman Empire had considered women, the Ottoman Women's movement based on the struggle of upper-class intellectual women, roles of women during the Turkish War of Independence, (before and after the Constitutional Monarchy.) In the third chapter, the women's associations of the Republican era till 1980' s are considered. The social and political rights of women provided by the Republican reforms, the single party era, obstruction of independent women's movement (the abolition of Turkish Women's Union) IXare explained in the context of the characteristics of the process. The re-establishment of Turkish Women's Union with the transition to the multi party democracy and establish ments of new women's associations to protect the rights provided by the Republican reforms is also explained considering their aims and characteristics. After the coup d'etat in 1960, new associations of various ideologies were founded due to the right of founding an association allowed by the new constitution in 1961 were active till the Military Note in 1971. These associations were Progressive Women's association of the leftist movement that attracted huge social masses, and similar ones, the islamic and nationalistic women's associations. In this chapter, the activities of women's division of political parties are considered as well. In the fourth chapter, the feminist struggle after the 1980 Coup d'etat, the way they got organized and its effect on the civil society and civil organisations in general, the most important feminist associations and their activities are mentioned. Parallel to the developments of women's liberation movement in the world, the process of institutionalization after 1990 is explained considering its development till today in the forum of an institution at the universities or an institution linked to the state. In the fifth chapter, the aims, demands, activities and efficiency of five current women's associations of different ideologies are studied and the conclusions of the field research are indicated. The problems of the feminist organisations and of women working at mixed associations are considered. Interviews with the representatives of these five organisations and an interview with a woman who is the Xonly woman in the executive committee of a mixed associa tion make up the basic data of the field research. In the sixth chapter and in the conlusion, the conclusions of this study are evaluated and inductional conclusions about the contibutions of women's associations to the social transformation are emphasized.