Propaganda afişlerinin tarihsel gelişimi: Başlangıcından 68`e

Abstract

Ill ÖZET (PROPAGANDA AFİŞLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ: BAŞLANGICINDAN 68 'E) Günümüzde propaganda, ikna edici iletişim veya siyasal iletişim kapsamında ele alınan temel bir akademik başlık olarak yer almaktadır. Propaganda eylemliliği içinde kullanılan temel kitle iletişim araçlarından büyük bir bölümünü, grafik ürünler ve özellikle afişler oluşturmaktadır. İkna edici iletişim dahilinde bu grafik ürünlere ve özellikle afişlere yönelik olarak içerik üzerinden yapılacak olan anlam -r bilim temel li değerlendirme sonucu, bu ürünlerin ortak özellikleri maddeler halinde somutlan- mıştır. Bu maddeler, afişlere yönelik biçim düzeyinde yapılacak larihselleştiııneye destek olabilecek ikinci bir okuma olanağı sağlamaktadır. Bugün artık kapsamlı bir akademik çalışma alanına dönüşmüş olan propagan danın ilk erken dönem grafik ürün örneklerine, Roma döneminde rastlanmaktadır. Pompei'de şehir duvarlarına kazman yazılarla ilk örneklerini veren propaganda, Rö nesans döneminde meydanlardaki heykellere asılan ve politik eleştirileri içeren tabe lalar biçiminde karşımıza çıkmaktadır. Gutenberg'in baskı makinasını icadıyla, illüst- ratif anlatımın temel biçimi belirlediği hiciv ve yergi temelli afişlerin erken ve yay gın örnekleri ortaya konmuştur, lö.yüzyılda Reform hareketinden başlayıp 20.yüzyıl başına ulaşan süreç içinde propaganda afişleri, savaşları, devrim dinamiklerini ve mü cadeleleri ortaya koyan belgesel içeriklerden, mevcut iktidarlara yönelik yergi ve iro ninin egemen olduğu karikatür temelli anlatımlara uzanan bir çizgide çeşitlilik gös termiştir. Yüzyıl başında ortaya konan teknolojik gelişmeler endüstri devrimini ve sosyal, kültürel hayatta radikal atılımları beraberinde getirmiştir. Bu gelişmelerin olumsuz bir sonucu olarak ortaya çıkan 1. Dünya Savaşı propaganda afişinin gerçek içeriğinin ve biçiminin tanımlandığı bir dönemdir. Bu yıllarda ortaya çıkan modernist avangard hareketler saldırgan üsluplarıyla kendi özgün afiş biçimini ortaya koymuş tur. Sovyetler Birliği'nde yaşanan devrimin yarattığı coşkunun pozitif bir ürünü olan konstrüktivizm, son çözümleme de Sosyal gerçekçiliği benimseyen Sovyet Devrim afişlerinin erken dönem biçimini belirlemiştir. Bu büyük savaşın yaralarını sarmaya çalışan dünya ülkeleri, Avrupa'da gelişen faşist yaklaşımların etkin bir propaganda yöntemiyle yarattığı güçlü iktidar ortamının içinde, İspanya örneğinde olduğu gibi iç savaşlar ve kaçınılmaz bir ikinci dünya savaşıyla yüzleşmiştir. Bu yıllarda gelişen teknolojinin bir getirişi olarak afişlerde kullanılmaya başlayan fotoğraf, illüstratif an latımın yerini almaya başlamıştır. Polonya gibi işgal altındaki ülkelerde direnişi ör gütlemeye yönelik olarak yeraltında, pragmatik koşullarda üretilen özgün örnekleriy le ortaya konan afişler, bu ülkelerin ileride afiş sanatında sahip olacağı parlak gelece ğinin önünü açmıştır. Savaş sonrası dönemde `kapitalizmin beşiği` A.B.D. ve `komünizmin kalesi` S.S.C.B.'nin başını çektiği kutupların yarattığı gerilimin tanımladığı Soğuk Savaş sü recinde, karşılıklı propagandaya yönelik çok sayıda afiş üretilmiştir.IV Çin ve Küba gibi ülkelerdeki yaşanan devrim pratiğini halka aktarmak işlevini enformatik içerikli propaganda afişleri üstlenmiştir. Ulusal bağlamlardan beslenen ve geleneksel, folklorik sanatların grafik anlatımı tanımladığı bu afişlerde, resmi ideolo jinin yaklaşımı da belirleyici olmuştur. Çin'de Mao'nun temel hegemonyası altında saptanan kısıtlamalarla şekillenen propaganda afişleri, Küba'da Castro'nun kişisel yaklaşımlara prim tanıyan yaklaşımıyla yoğun bir çeşitlilik göstermiştir. Küba afişle- rindeki bu çeşitliliği olağan kılan bir diğer unsur da, ideolojik olarak Doğu'ya yakın lık gösteren Küba'da afişlerin, biçim olarak coğrafi komşusu A.B.D. 'nin etkisi altın da eklektik bir anlatıma yönelmesidir. Vietnam Savaşı, Küba, Çin Devrimi ve ırk ayrımcılığının beslediği 68 olayları, savaş ve ırkçılık karşıtı grafik ürünlerin ve toplumsal eylemliliğe destek veren prag- matik afişlerin ortaya konduğu bir dönem olarak grafik tasarım tarihinde özelleşmiş tir. Tüm iletişim kurumlarında grevin yaşandığı 68 Mayıs'ında, Paris'te şehir içi iletişim işlevini üstlenen Atelier Populaire'in anonim imzalı afişleri, pragmatisizmin özgün ve çarpıcı ürünleri olarak öne çıkmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Propaganda, Afiş, Savaş, Devrim, İllüstrasyon, Ti- pografi, Fotoğraf, Renk

SUMMARY (THE HISTORICAL DEVELOPMENT OF PROPAGANDA POSTERS: FROM THE BEGINNING TILL 68) Nowadays propaganda is included as a basic academic topic in persuasive com munication or political communication. Graphical products especially posters consti tute the main mass communication medias of propaganda action. As a semantic result of concerning the graphical products, especially the posters on the basis of persuasi ve communication, the common properties of these products are concretized in items. Besides studying the posters on the `form`, these related items will make it easier to determine an alternative analysis on the posters. As being an academic discipline today, the early examples of propaganda re ach the early Roman period. The early examles of propaganda were seen as carvings on the walls of Pompei and during the Renassaince Period, placards carrying politi cal comments were hung on public statues. After the invention of the press by Guten berg, satiric, illustrative posters were produced. From the 16.th century to the begin ning of 20.th century, propaganda posters varied on different documentary contents from wars, revolution dynamics and struggles to caricaturicare based satires for cur rent political parties. The technological improvements at beginning of the century ca me with industrial revolution and radical movements in social, cultural life. As a ne gative result of these improvements, First World War came out to be the period that defined the real content and form of propaganda poster. Also appearing in the same period, the modernist avantgarde movements defined their original poster form on the basis of their aggressive approaches. As a positive result of the revolution of Sovyet Union, constructivizm established the graphical language of the early examples of So viet Revolution posters that angaged to Social Realism in the recent periods. While the world countries were trying to recover the wounds of the last war, the dominancy of growing Fascizm in Europe by complex propaganda methods brought out the Ci vil War of Spain and at last the Second World War. In these years, as a growing out result of the technological improvements, the new medium, photography took the pla ce of illustration in the posters. The Polish propaganda posters that took attention as being the original examples of underground production against Nazi occupation, led the way to the bright future of Polish poster art. In the post war period, `the cradle of capitalizm`; U.S.A. and `the castle of communism`; U.S.S.R. formed out the tensioned atmosphere of `Cold War` and pro paganda posters for both sides were produced in big numbers. The informatic propaganda posters of the revolution pratic of China and Cuba played important role in carrying the spirit of this new regime to the public. Besides the certain effect of traditional, folklorical arts - that grow on the national contexts - on the graphical language of the posters of these countries, the formal ideology hadVI also dominancy. The Chinese posters were produced by concerning the limitations declared directly by the hegemony of the Chairman Mao, whereas the Cuban posters showed a colorful variation by the support of Castro's tolerant approach to art. The other factor that figures out this variation in Cuban posters is the duality of these works that borrow their style from the west and their content from the east. The Vietnam War, the Cuban, Chinese Revolutions and the racist upheveal that led to 1968 uprising, specialized the period by the original products of propaganda graphics, especially pragmatic posters on the subjects of anti - war and liberation sol idarity. In the May of 68, when all the communication organizations went on strike, the anonymous posters of `Atelier Populaire` as being the original and attractive examp les of pragmatisizm, carried out the function of communication within city borders. KEYWORDS: Propaganda, Poster, War, Revolution, Illustration, Typografy, Photograph, Color