Ahmed-i Da`i`nin Ebü`l-Leys tefsiri tercümesi (197b-231b yaprakları arası) Ma`ide suresi (dil incelemesi, metin, dizin)

Abstract

VII ÖZET Türkçe uzun tarihi içinde birçok dala ayrılmıştır. Eski Türkiye Türkçesi (13- 15. yüzyıl) de bunlardan biridir. Eski Türkiye Türkçesinde çeşitli konularda pek çok eser meydana getirilmiştir. Bu eserlerin içinde, halkın İslâm dinini iyi öğrenmesi amacıyla yazılan tefsir tercümeleri önemli bir yer tutmaktadır. Eski Türkiye Türkçesi döneminde Anadolu'da Türkçeye tercüme edilen ilk Kur' an tefsiri Ahmed-i Dâ'î tarafından yapılmıştır. Bu tercümenin aslı Ebü'1-Leys-i Semerkandî'ye aittir. Eserin Nuruosmaniye Kütüphanesi 140 numarada bulunan nüshasının 197b- 231b yapraklan arasında toplam 120 ayet olan `Mâide Suresi` vardır. Bu tezin konusunu bu surenin dil incelemesi, traskripsiyonlu metni ve dizini oluşturmaktadır. Eser genel olarak Eski Türkiye Türkçesi döneminin özelliklerini ve kelime hazinesini taşıması bakımından önemlidir. Metinde önemli sayıda, bugün kullanılmayan Türkçe kelime bulunmaktadır. Yapılan çalışmayla bu döneme ait dil malzemesi bir nebze olsun ortaya konulmaya çalışılmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Kur'an, Tefsir, Tercüme, Dil İncelemesi, Ahmed-i Dâ'î, Ebü'1-Leys-i Semerkandî.

VIII SUMMARY Turkish throughout its long history has been divided up into many dialects and accents. One of them is Old-Turkish spoken in Turkey (13-15th cent). A lot of pieces of work have been written on vanous susjects in Old-Turkish spoken in Turkey. The translations of commantaries on the Quran which were written for the people to be taught Islamic religion well have an important place in them. At the period of Old-Türkish the first commantary on the Quran which was translated into Turkish spoken in Anatolia was made by Ahmed-i Dâ-î. The original of the translation is by Leys-i Semerkandî. `Mâide Sura` which has got 120 verses is between the pages 197b-231b in the copy of the book at number 140 of the Nuriosmaniye Library. The topic of the thesis covers the language study of the sura, the transcription of the text and an index. The written work is important that it generally shows the features of the period of Old-Turkish and a wide vocabulary. It includes a lange number of Turkish words which haven't been used today. It has been tried to be given the language materials of the period in the thesis. KEY WORDS: Quran, Commantary on the Quran, Translation, Language Study, Ahmed-i Dal, Ebü'1-Leys-i Semerkandî.