Dede Korkut Hikayeleri ile Oğuz Kağan Destanında geçen tarihi motiflerin kıyaslanması

Abstract

VI ÖZET (DEDE KORKUT VE OĞUZ KAĞAN DESTANINDA GEÇEN TARİHİ MOTİFLER) Oğuzların dünya görüşü, yaşam felsefesi, inançları ve toplum yapısı hakkında ayrıntılı bilgiler vermekle beraber, bu anlamda önümüze geniş ufuklar açan, Dede Korkut Hikayeleri ile Oğuz Kağan Destanın'da, bütünsel bir anlam birliği içinde farklılıklar da var olmasına rağmen, sanki özellikle önemini vurgulamak ve diğer unsurlardan daha ön plana çıkarmak maksadıyla ortak motiflerin yoğun olduğunu görülmektedir. Her iki destanda kahramanlık, doğruluk ve cesaret gibi faziletler son derece önemli olmakla birlikte, bu durum ` cihan hakimiyeti` ülküsü taşıyan ve İslamın da birer neferi olan Oğuz Alplerinin dünyaya gelişinden, fiziksel özelliklerine kadar sıra dışı unsurlarla bezenmiştir. Türk toplumunda tecrübesi, fikirleri ve kemale ermişliği ile-bir nevi Hızır- topluma rehberlik eden ve müşkül durumlarda yardımcı olan, eski zamanın Şaman unsurunu, İslamiyetten sonra da pir, dede, hoca lakapları ile sürdüren bilge kişiler mevcuttur. Oğuz Kağan Destanın' da, Oğuz Kağan'ın universal bir devlet anlayışı ile tüm dünyaya hakim olma düşüncesi, Dede Korkut Alplerinde görülmemekle birlikte onlarda illerini tehdit eden kafirlerle mücadeleler daha ön plana çıkar. Gerek İslamiyet öncesi gerekse İslamiyet sonrası devirde kadın, Oğuzlar için daima önemli olmuş, her zaman toplumsal hayatta kadının saygın bir yeri olmuştur. Oğuzlar yaşam şekli itibarı ile atlarına son derece önem vermişler, neredeyse arkadaşları, sırdaşları konumuna eriştirmişlerdir. Türklerde bir `hayvan-ata sembolü olan kurt, zamanla gelişen Türk toplum yapısında devlet, hükümdarlık sembolü haline gelmiştir. Türklerde eski zamanın hatırası olan ağaç, dağ ve su gibi tabiat kültlerinin varlığına ve bu kültlere gösterilen saygı ve duyarlılığa, tek tanrı inancı, daha sonra İslamiyetin kabulü ile birlikte sahip çıkılarak, her iki destanda çeşitli örneklerle bir kez daha onurlandırılmaktadır. ANAHTAR KELİMELER: Oğuz Kağan, Alp, Dede Korkut, Ağaç kültü, kurt

VII SUMMARY Although Dede Korkut Tales and Oğuz Kağan legends give us detailed information about Oğuzs' life philosophy beliefs and social structure and open up new horizons ahead of us, and have differences in meaning on the whole, the figures were used intensively as if to make them sound more outstanding than other aspects and to emphasize their importance. Qualities like heroism, honesty and bravery are extremely important in both legends. They both include the factors like the idea of `being the ruler of the world`, the extraordinary start of Oğuz Alps that were the soldiers of islam and their supernatural physical features. In these legends the wise men who guided and helped the ones in need, became `Pir`, `Dede`, or `Hoca` after accepting Islam. These experienced, mature wise men -a kind of Hızır- were Şamans in old Turkish Society. In Oğuz Kağan legend, Oğuz Kağan's ambition of ruling the whole world can't be seen in Dede Korkut Alps; instead their defence of their homeland against their enemies was more important. Women had always had a very important and respectable place in the society for Oğuz society before and after Islamic periods. Oğuz society gave great importance to the horses as their way of life. They thought them as their close friends. In Turkish society `wolf, as a symbol of `animal-ancestor`, became a symbol of state and sovereignity. Both legends honoured, the idols of nature; tree, mountain, water etc. That were the remembrances of old times for Turks, the respect and sensibility felt for them and the belief of `One God` and later the acceppance of Islam, by giving, attractive examples. KEY WORDS; Oğuz Kağan, Alp, Dede Korkut, Tree idol, Wolf