Türk sinemasında bir senarist-yapımcı-yönetmen; Osman Fahir Seden

Abstract

V ÖZET Osman F. Seden, Türk sinemasının ilk özel film yapım şirketi Kemal Film'in kurucularından Kemal Seden'in oğludur. Henüz lise yıllanndayken, Kemal Film'in ithal ettiği yabancı filmlerin tercümelerini yaparak ve dublaj senaryolarını hazırlayarak sinema yaşamına başlayan sanatçı, 1951 yılında Kani Kıpçak tarafından yönetilen `İstanbul Kan Ağlarken` adlı filmle yapımcılık ve senaristlik, 1955 yılında aynı zamanda senaryosunu da yazdığı ve yapımcılığını üstlendiği `Kanlarıyla Ödediler` adlı filmle yönetmenlik çalışmalarına başlamıştır. Seden, paralel olarak sürdürdüğü yönetmenlik, senaristlik ve yapımcılık çalışmaları ile, ayrı ayrı incelenmesi gereken ilginç bir kişiliktir. Filmlerinde Türk halkının ahlaki doğrularına, geleneklerine ve inançlarına ters düşecek durumlardan kaçman yönetmenin, kendisine ait siyasi, dini veya ahlaki görüşlerini eserlerine dahil etmediği, bu sayede hiçbir gurubun tepkisini çekme riskine girmeksizin, büyük kitlelerin ortak duygu ve ideallerini kapsayan popüler filmler ürettiği gözlenmektedir. Bu durum, Seden için olumlu ve olumsuz sonuçlar doğurmuş, içerik anlamında birbirine oldukça benzeyen eserlerin ortaya çıkmasına ve söz konusu filmlerin düşünsel boyutunun sınırlanmasına neden olmuş, ancak bunun yanı sıra, filmlerinin halkın büyük bölümü tarafından sevilmesi ile birlikte önemli bir ticari başarıyı beraberinde getirmiştir. Seden, filmlerinde şiddeti anlatımın güçlü bir aracı olarak kullanmış, dönem içinde oldukça cüretli bulunabilecek sahneler tasarlamış, bu nedenle kimi sinema yazarları tarafından 'sadist' veya 'şiddet düşkünü' olarak tanımlanmıştır. Çalışmamız, bu yakıştırmaların asılsız ve bilimsellikten uzak olduğunu, gerek şiddetin bir yöntemVI olarak kullanılışını, gerekse film karakterlerinin davranış nedenlerini inceleyerek ispatlamaktadır. Osman F.Seden sinemasının en büyük üstünlüğü biçimsel anlamdaki yetkinliğidir. Melodramlardan, güldürülere, polisiyelerden, macera filmlerine dek hemen her türde eser veren sanatçının, kamera kullanımı, kurgu, ışıklandırma, çevre tasannu ve sinemasal anlatım özelliklerinin kullanımı gibi konularda, her tür içinde farklılıklar gösteren kendine özgü bir anlatım şeklini benimsediği gözlenmektedir. Simgesel anlatımdan mümkün olduğunca kaçınan, hareketi kamera veya oyuncu ile değil, sinema dilinin temeli olarak kabul ettiğimiz kurgu ile sağlamaya çalışan sineması, biçimsel olarak son derece başarılı ve yaratıcıdır. Anahtar Kelimeler. Osman Fahir Seden, Kemal Film, Türk Sineması, Yönetmen, Yapımcı, Senarist

VII SUMMARY Osman Fahir Seden is the son of Kemal Seden; who is one of the founders of the first private film production company in Turkey; Kemal Film. During the high school years, he started his career translating and preparing the dubbed scripts for the foreign movies that were imported by Kemal Film; which was then followed by his participation as a script writer and a producer in the movie `Istanbul Kan Ağlarken` in year 1951; directed by Kani Kıpçak. He also took his first steps as a director in the movie `Kanlarıyla Ödediler` in year 1955; where he was also the script writer and the producer. Seden has an interesting career as a director, script writer and a producer; where every one of his parallel skills should individually be studied. Since he didn't include any of his political, religious and moral opinions in his productions as well as being careful about not to offend any moral truths, traditions or beliefs of the Turkish public; which made him uncriticized by any group; it is observed that he had produced popular films that contain common spirit and the ideals of the major culture. Generating both positive and negative conclusions for Seden, this situation has caused him to create movies that are similar in content and have ideological boundaries, which brought financial success by the help of the appreciation of public majority.VIII As a result of using violence and designing daring scenes to make a strong impression in his films, Seden has been defined `violent` or `sadist` by some film writers. Our studies in researching the use of violence as a method and analysing the reasons of the character behaviours are to prove that these befittances are unfounded and far away from the scientific facts. The excellence of Osman F Seden movies comes from its figural meaning of perfection. Creating different genres of films including melodrams, comedies and actions, it is well observed that he has accomplished his own style which shows individual varieties in the way he handles the camera, lights, editing, environmental design and cinematic expression. Trying to avoid symbolic expression, and presenting the action by using what we call the basic element of the film language; editing, instead of by using the camera and the artist, he has been highly creative and successful. Keywords: Osman Fahir Seden, Turkish Cinema, Kemal Film, Director, Script Writer, Producer.