Bursa dini mimarisinde Türk Barok bezemeleri

Abstract

rv ÖZET ( BURSA DİNİ MİMARİSİNDE TURK BAROK BEZEMELERİ ) Bursa, erken Osmanlı mimarisinde külliyelerin şekillendiği ilk Osmanlı başkentidir, inşâ edilen külliyeler bugünkü Bursa şehrinin sınırlarım oluşturmuş ve külliyeye adını veren hükümdarlar, külliyenin bulunduğu semte de isimlerini vermişlerdir. Bursa' da, miladî 1339 yılında Orhan Bey Külliyesi ile başlayan sultanî külliyeler, miladî 1426'da Muradiye Külliyesi ile sona ermiştir. Bu tarihten sonra, 16. yüzyıla kadar Muradiye Külliyesi'nde türbeler inşâ edilmiştir. Miladî 1854 yılında meydana gelen Bursa depremiyle Osman Gazi ve Orhan Gazi Türbeleri tamamen yıkılmış, miladî 1863 yılında Sultan Abdülaziz tarafından yeniden inşa ettirilmiştir. Bursa dini mimarisindeki cami ve türbelerde farklı plân şemalarının uygulandığı görülür. Türk Barok bezemelerinin yer aldığı camiler, tek kubbeli cami, ulucâmi ve `_L` plân şemasındadır. Türbeler ise kare, altıgen ve sekizgen plânlıdır. Bursa cami ve türbelerinde yer alan kalemisi süslemeler, yapısal ve işlevsel yüzeylere göre dağılım gösterir. Bursa dini mimarisindeki kalemisi süsleme programında, erken Osmanlı dönemi süsleme örneklerinin görülmesinin yanısıra, özgün kompozisyonlardan yeni bezeme kuruluşlarının üretildiği veya sadece Türk Barok bezeme örneklerinin yer aldığı süslemeler mevcuttur. 18.-19. yüzyıllarda yapılan kalemisi bezemeler, erken Osmanlı dönemi kalemisi bezeme tekniklerinden farklı olarak serbest fırça tekniğiyle yapılmışlardır. `Bursa Dini Mimarisindeki Türk Barok Bezemeleri` başlıklı tez çalışmasının katalog bölümünde 20 yapı incelenerek, yapısal ve işlevsel yüzeylerinde yer alan kalemisleri tespit edilmiştir. Bu tez çalışması, alanında yapılmış ilk özgün çalışmadır. ANAHTAR KELİMELER: Osmanlı Mimarîsi, Türk Barok Bezeme, Bursa, Kalemisi, Hat.

SUMMARY (TURKISH BAROQUE DECORATIONS IN THE RELIGIOUS ARCHITECTURE OF BURSA) Bursa is the first Ottoman capital that the earliest Ottoman complex architecture was formed. The complexes that had been constructed had formed the borders of Bursa city and the sultans which gave their names to these complexes have also named the districts where the complexes exist. In Bursa, the Sultanî Complex style had initiated by Orhan Bey complex in A.D. 1339 and had ended with Muradiye Complex in 1426. Following this date, tombs had been built in Muradiye Complex up until 16th century. Osman Gazi and Orhan Gazi tombs had collapsed completely by the Bursa earthquake which had happened in A.D. 1855 and they had been reconstructed by Sultan Abdülaziz in A.D. 1863. In the mosques and the tombs, different plan types had been applied in Bursa religious architecture. The mosques with the Turkish Baroque ornaments had been constructed in single dome mosque, Ulu mosque and `JL` plan diagrams. However, the tombs had been built in hexagonal and octagonal plan types. The painted decorations of Bursa mosques and tombs vary due to their structural or functional positions. The painted decoration programs in the religious architecture of Bursa display also some samples of early Ottoman period painted decorations. At the same time a new type of ornament had been created from the original compositions. There are also ornaments which include only the Turkish Baroque style samples. The 18th- 19th century painted decorations had been made by using freebrush technique which differs from the early Ottoman style. The catalogue part of this thesis named 'Turkish Baroque Decorations in the Religious Architecture of Bursa` examines twenty buildings and establishes the painted decorations on the structural and functional positions. This thesis is the first original study in its field. KEY WORDS: Ottoman Architecture, Turkish Baroque Ornament, Bursa, Painted Decoration, Calligraphy.