Topkapı Saray Müzesindeki Mekke ve Medine`ye gönderilen dini kumaşlar

Abstract

IV ÖZET (Topkapı Sarayı Müzesi'ndeki Mekke ve Medine'ye Gönderilen Dinî Kumaşlar) Bu tezin konusu, Osmanlı Devleti'nde her yıl Haremeyn'e sürre alayı ile gönderilen ve günümüzde Topkapı Sarayı Müzesi Kumaş Deposu'nda korunan örtülerdir. Bu örtüler, zikzak, hatlar içinde yazılmış Kur'an-ı Kerim'den ayetler ve dualar ile aralarının çiçek dallarıyla bezenmiş olmalarıyla karakteristiktir. Söz konusu örtülerin hangi amaçla dokundukları, bugüne kadar yapılan araştırmalarda ortaya konmamıştır. Bu tez çalışmasının sonucunda, Topkapı Sarayı Müzesi'ndeki dinî örtülerin 16.-20. yüzyıllar arasında Mekke {Kabe) ve Medine'ye (Ravza-ı Mutahhara) gönderilen, özel hazırlanmış kumaşlar oldukları anlaşılmıştır. Tez kapsamında bu kumaşlar, Kabe'nin dış örtüsü (Kisve-i Şerif) siyah, iç örtüsü kırmızı ve Medine'ye gönderilenler yeşil olmak üzere üçe ayrılarak incelenmiştir. İncelenen kumaşların ilk örneklerinde karşımıza çıkan zikzak hatların tepelerindeki palmet motiflerinin ve kufî yazı karakterinin Memlûk etkisini yansıttığı belirlenmiştir. Öte yandan daha geç tarihli kumaşlarda görülen yazı aralarındaki boşlukların çiçeklerle bezenmesi, desen tekrarlarının artması ve desen boylarının uzaması da, Saray Nakkaşhanesi'nin etkisini göstermiştir. Ayrıca bu örtülerin yelek, çanta, takke, anahtar torbası, sanduka örtüsü...vb. kullanım eşyalarının yapımı için yeniden değerlendirildikleri de belirlenmiştir. Tezde, Osmanlı kumaş sanatmın üstün kalitesini yansıtan dinî örtülerin yaklaşık dört yüz yıllık geçmişi ve bezeme programının gelişimi ortaya konmuştur. ANAHTAR KELİMELER: Haremeyn, Kabe, Sürre Alayı, Ravza-ı Mutahhara, Kisve-i Şerif

V SUMMARY (Religious Fabrics in the Topkapi Palace Museum Sent to Mecca and Medina) This thesis revises a traditional interpretation of the religious fabrics kept in the Topkapi Palace Museum textile collection which were sent to Haremeyn every year by surre, during the Ottoman Empire period. Those textiles are decorated with verses of the Qur'an located between zig-zag lines, and adorned with flower branches. This decoration is a characteristic that differs these textiles from the others. Researches until today did not clearly show for which purposes they have been produced. As a result of this thesis, it came out that they were specially prepared and sent to Mecca (Kaaba) and Medina (Ravza-i Mutahhara), between the 16th and 20th centuries. The thesis examines these holly textiles in three parts: the outer cover (kiswa) as black, the inner cover as red, and the ones those were sent to Medina as green respectively. Further it demonstrates that the palmette motifs above the zig-zag lines, and the cufic script which can be seen in the former examples, reflect the Mamluk influence. On the other hand, the adornment of the spaces between the writings, the repetition of the patterns, and the increase of their heights which can be seen at their later examples indicate the influence of the Ottoman palace studio. Besides the thesis determines that these covers had been re-used for the production of waistcoats, handbags, skullcaps, key-sacks, coffer-covers etc.. The four hundred years of history of the religious fabrics, which reflect the superior quality of Ottoman Fabric Art, and the progress of their decoration program are aimed to be proposed in this thesis. KEYWORDS : Haremeyn, Kaaba, Surre, Ravza-i Mutahhara, Kiswa.