İstanbul Devlet Tiyatrosu`nda 1980 sonrasında sahnelenmiş çocuk oyunu metinlerinde cinsiyetçilik

Abstract

VÖZET(İSTANBUL DEVLET TİYATROSU'NDA 1980 SONRASINDA SAHNELENMİŞÇOCUK OYUNU METİNLERİNDE CİNSİYETÇİLİK)Feminist eleştiri kavramı 1960'ların sonunda Yeni Sol ve Avangart Akım'ınetkisiyle özellikle Batı'da feminist kadınların verdikleri toplumsal ve siyasalsavaşımın ardından ortaya çıkmıştır. Bu mücadele sonucunda sanatı ve edebiyatıfeminist çerçeveden yorumlama olanağı bulan kadınlar, öncelikle erkek yazarlarınyapıtlarındaki cinsel ideolojiyi ve klişe kadın tiplemelerini saptamışlar, bunlarıeleştirip deşifre etmişlerdir. Bu süreç içerisinde tiyatro alanında çalışmalar yürütenfeministler dramaturginin sahnelemedeki kilit rolünü fark edip ?feminist dramaturgi?kavramını ortaya atmışlardır. Bu kilit kavramın ortaya atılması ile birlikte erkekegemen sahneleme biçimleriyle ele alınmış oyunların yapılarının değiştirilmesi,tiplemelerin analizinin daha da titizlikle ele alınarak var olan cins kimliklerinin buyolla deşifre edilebilmesi ve feminist bakışa sahip yeni metinler yazılması gibiönemli sonuçlar ortaya çıkmıştır. Bu çalışmanın amacı Avrupa Birliği'neentegrasyon süreci ile birlikte önemi artan kadın hakları ve çocuk hakları konularıüzerinde yoğunlaşmak; bu yoğunlaşmayı da çocuk tiyatrosu metinlerinde karşılaşılancinsiyetçilik olgusunu deşifre etme konusu ile sınırlandırmaktır. Bu amaç ile 1980sonrasında İstanbul Devlet Tiyatrosu'nda sahnelenmiş çocuk oyunu metinleritaranmış ve feminist metodolojinin kullandığı kavramların yardımı ile söz konusumetinlerin içerisindeki cinsiyetçi öğeler gün yüzüne çıkartılmaya çalışılmıştır.Yapılan çalışma, Türkiye'de 1980 sonrasında feminist hareketin güç kazanmasına vegünümüzde 3. dalga feministlerin dünya ile paralel bir süreci takip etmesine rağmen,cinsiyetçilik barındıran birçok ürünün çocuklara (ve yetişkinlere de) sunulmayadevam ettiği sonucuna varmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Toplumsal cinsiyet, cinsiyetçilik, feminizm,çocuk tiyatrosu, dramaturgi.

VIABSTRACT(SEXISM IN THE SCRIPTS OF CHILDREN?S PLAYS PERFORMED INİSTANBUL STATE THEATRE AFTER 1980)Concept of feminist criticism has emerged through the influence of the NewLeft and Avant-garde movement at the end of 1960s especially after social andpolitical struggle of the feminist women in the western world. As a result of thisstruggle, women had the opportunity to interpret the art and literature from a feministview; first they revealed sexual ideology and cliché woman types in men?s works andthen criticized and decoded these elements. Within this process, feminists who wereinvolved in theatre activities realized the key role of dramaturgy while staging a playand put forward the concept of ?feminist dramaturgy?. After this key concept,important results were achieved such as changing the structures of plays which werestaged according to certain types in which men are dominant, elaborating analysis ofthe characteristics more carefully and thereby decoding existing sex identities andwriting new scripts which have a feminist approach. Purpose of this study is to focuson women?s and children?s rights which becomes a more and more important issuewith the process of European Union integration; to limit this focus with the topic ofdecoding the phenomenon of sexism encountered in the scripts of theatre forchildren. With this view, we scanned the scripts of children?s plays staged in İstanbulState Theatre after 1980 and tried to reveal sexist elements in these scripts with thehelp of concepts used by feminist methodology. The study concluded that althoughfeminist movement has gained ground in Turkey after 1980 and today?s Third WaveFeminists could follow the process in a way that is in parallel with the whole world,there are still many products which contain sexism and they are being presented tothe children (also to the adults).KEY WORDS: Gender, sexism, feminism, theatre for children, dramaturgy.