Fransız Devrimi`nden itibaren, sanayi devrimi, I. ve II.Dünya savaşları ve Sovyet Devrimi`nin Avrupa kadın giyimi üzerindeki etkileri

Abstract

ÖZETTemelleri çok daha önceleri atılmış olan gelişmelerin bir uzantısı olarak XVIII.yüzyılda Avrupa'da meydana gelen köklü değişimler, geleneksel toplumdan, moderntopluma geçişi ve bununla birlikte çok önemli sonuçları beraberinde getirmiştir.Rönesans ve Reform hareketlerinden devraldığı birikimin üzerine temellenenAydınlanma hareketi, Sanayi Devrimi süreci ve Fransız Devrimi'nin yaratmış olduğuönemli değişimlerle birlikte, tüm ekonomik, toplumsal ve düşünsel yapıyı köklü birbiçimde dönüştürmüştür.Sanayi Devrimi, sosyal ve politik sistemin görece uygun olduğu İngiltere'detolumun her alanında önemli değişiklikler meydana getirmiştir. İçinebaşlayarakkapalı bir sistemle yürüyen tekstil üretimi, yavaş yavaş yerini mekanik üretiminyapıldığı fabrikalara bırakmış; bunun sonucunda kırsal alandan, kentlere göçlerbaşlamış, toplumsal yaşam ve çalışma biçimi değişmiştir.İngiltere'de bu anlamda gelişmeler birbirini izlerken, Fransız Hükümeti,finansal bir krizin içindeydi. Fransa'nın özellikle XVIII. yüzyılda katıldığı savaşlar,Amerika'nın bağımsızlık savaşına verilen maddi destekler ve devletin gereksizharcamaları yüzünden ekonomik durum iyice bozulmuştu.XVIII. yüzyıl Avrupa kadın modasında, Fransız Devrimi dönemine kadaregemen stil Rokoko idi. 1789 Fransız Devrimi dönemi, kısa bir süreliğine de olsagiyimde, varlıklı insanlar da dahil, bir sadeleşmeyi beraberinde getirmiştir. Korku vesertliğin hüküm sürdüğü yıllarda, şatafatlı giyim tarzı sona ermiş, koyu renkler, dahaucuz malzemeler ve özellikle de pamuklu kumaşlardan daha sade giysiler giyilmiştir.Devrimciler, aristokrasi ve zengin orta sınıfın giyim ve kuşam tarzına karşı bir tepkiolarak, alt sınıfların giysilerini bir ideolojik propaganda aracı olarak kendilerineuyarlamışlardır..Devrim sonrasında, devrim öncesi dönemin kabarık etekli silüetiyle büyüktezat oluşturan silindirik biçimli `Ampir' stili elbiseler popüler olmuştu. Kısa süreiçinde devrimin ideolojisi geride bırakılmış; giyim, eski hiyerarşik düzenine geridönmüştür. Devrim sonrasında giysilere baktığımızda çok kısa süren bir sadelikvidöneminden sonra giysilerin, devrimin etkisinden kurtularak yalnızca biçim ve modadeğiştirerek eski ihtişamlı günlerine döndüklerini, yoksullar içinse değişen birşeyolmadığını görürüz.Geniş çapta yayılan tek bir tarzdan oluşan, seçkinlerin bakış açılarını ifadeetmiş ve ayrıntılı olarak tanımlanmış olan `sınıf' modası, sanayileşmenin toplumsalalanda artan etkisiyle birlikte XIX. yüzyıl sonlarına doğru yavaş yavaş çözülmeyebaşlamıştır. Teknolojinin ve ulaşımın gelişmesi, iletişimin artmasıyla giysilere erişimkolaylaşmış; modaya uygun giysiler, dikiş makinesinin kullanılmaya başlanmasıyla,daha fazla sayıda insan tarafından ulaşılabilir hale gelmiştir.Ulus devletlerin, hammadde kaynakları ve yeni pazar arayışları doğrultusundagiriştikleri mücadele ve değişen güç dengeleri, emperyalist siyasetleri, XX. yüzyılınilk yarısında, toplumu, ekonomiyi şiddetli biçimde sarsan iki Büyük Dünya Savaşı'nıberaberinde getirdi. Birinci Dünya Savaşı boyunca, erkeklerin toplumdaki vesanayideki yerlerini alan kadınların kullanışlı giysilere ihtiyaçları vardı. Kadınlarüniformalar giydi, etek boyları kısaldı, terzi yapımı takımlar yaygınlaştı; doğal olarakgiysileri belirleyen anahtar kelime `işlevsellik'ti. Renkler de koyu ve donuktu. Farklısosyal sınıflardan kadınların bir araya gelişiyle, sosyal sınırlar da esnemişti.Birinci Dünya Savaşı bitmeden, 1917' de Rusya' da patlak veren SovyetDevrimi ile başlayan Sovyet giyimi, yeni kurulan devletle birlikte, tüm sistemin tekraryapılandırılması için yürütülen projeler bütününün önemli bir parçası olmuştur.Devrim, sınıf ayrımcılığını ortadan kaldırılmasını ve çalışan kesim için bir kitle giyimikonseptinin geliştirilmesini de beraberinde getirmişti. Bu projelerde, Sovyetsanatçılarının da rolü büyüktü. Ancak geri kalmış sanayi ve savaşın neden olduğuyıkım hem sanayinin kalkındırılmasının hem de giysi alanındaki projelerinyürütülmesinin önündeki en büyük engeldi.İkinci Dünya Savaşı döneminde ise giysiler de dahil her türlü tüketim kısıntıyauğramıştır. Giysiler, karnelendirmeye tabi tutulmaya başlamıştır. Bu dönemde, eldeolan giysilerin yeniden değerlendirilmesi yoluna gidilmiş, örneğin erkek takımelbiseleri kadın giysilerine dönüştürülmüştür. İşlevsellik doğal olarak yine devrededir:Sığınak giysileri, büyük cepleri olan pelerinler giyilmiştir. Bu dönemde çoğu insanınviigiyimini `yokluk ve işlevsellik' belirlemiştir. Ancak, bu çoğunluğa karşın, BirinciDünya Savaşı'nda da olduğu gibi sınırlı sayıda insana hizmet etmiş olan HauteCouture, bu dönemde de herşeye karşın varlığını sürdürmüştür.ANAHTAR KELİMELER: Giysi, devrim, savaş, ekonomi, değişim, sanayi,moda.viii

SUMMARYThe profound changes that emerged in the 18th century Europe, brought about thetransition of the traditional society to a modern society as well as many other importantchanges. ?The Enlightenment? movement along with the impacts of the French Revolutionand the Industrial Revolution period transformed the whole economic, social and intellectualstructure.With its appropriate social and political conditions, it was in England that the firststeps towards the Industrial Revolution were taken, resulting in major transformation ineconomics and social life. The major effect was to change the scale of production so thatmaking textiles in domestic settings gave way, gradually, to centralized factory production.This brought about people moving from rural areas to cities which meant a profound changein both social life and the working system. England was experiencing these industrialdevelopments, whereas in France the government was in economic crisis.The main style of 18th century European fashion till the French Revolution was the`Rococo? style. During the Revolutionary period, due to social unrest and chaoticcircumstances, people wore simpler clothes with simpler materials. The Revolution adoptedfashion for the purposes of ideological propaganda and revolutionaries declared theirrebellious spirit by appropriating the clothing of the lower classes.After the revolution period, the tubular Empire-style dresses which were in greatcontrast with the exaggerated form of Rococo, became popular. But within a short while, theideology of the revolution together with the simpler clothes was left behind and clothing soonreturned to its hierarchy. It is observed that after a short period of simplification, clothes gotback to their previous splendor only changing in shape and style. Nothing much changed forthe poor.Fashion, which served as a privilege to the elite, began to resolve as theindustrialization began to be increasingly effective in every field of society. The progress inixtechnology, transportation and communication made clothes accessible. The introducing ofsewing machines, made fashionable clothes available for more women.World War I quickly and completely demolished the old social systems and values.During the war, while men were away, women took over their role both in society andindustry. So they needed more practical clothes. They wore uniforms, the hemlines rose, andtailored suits were in favor. Naturally, during that period the keyword that defined the clotheswas ?functionality?. Besides, gathering of women of all social classes in such an atmosphere,made the social barriers soften.Before the World War I had ended, another profound change came into being inRussia. Dated from the 1917 Soviet Revolution the Soviet clothing became an important partof reconstructing the whole system through the new ideology. The revolution provided a newsocial foundation for the creation of clothing for the working masses by abolishing classprivilege and discrimination. Backwardness of economy and industry was the main obstacleto create a new clothing for people.During the World War II, all products including the clothes were rationed. This was aperiod that very hard economic conditions determined what people wore and functionalitywas again the priority.Despite the general poverty and the rationing during the times of war, Haute Couturefor the privileged few maintained its presence.KEY WORDS: Clothing, revolution, war, economy, change, industry, fashion.x