Topkapı Sarayı kütüphanesindeki seçilmiş klasik şemse cilt kapakları

Abstract

Müslüman toplumlarda Kur'an-ı Kerim'i en güzel şekilde yazmak ve dağılmadan bir arada durmasını sağlamak amacıyla ve bilhassa Türklerin yazıya ve kitaba saygı derecesinde önem vermeleri, cilt sanatının büyük bir gelişme kaydederek günümüze kadar gelmesini sağlamıştır. Özellikle; Orta Asya'dan İran'a, Arap Kıtası ve Anadolu'ya geçmiş olan cilt sanatı, sanatkârların yetiştikleri bölgelerin motifleri ile bezenmiştir, ?Arabesk, Herat, Hatai, Rumî Selçuk, Memluk, Osmanlı ve Mağribî motiflerle çeşitli cilt üsluplarını doğurmuştur. Selçuklu ve Beylikler döneminde daha çok Arabesk desenler, Osmanlı Türkleri ise 14 ve 15. yüzyıllardan itibaren cilt kalıpları kullanarak pek çok cilt çeşidi meydana getirmişlerdir. Fatih devrinde Saray cilthanesinde yapılmış olan ciltler, klâsik Türk cilt sanatının tam zirveye ulaştığı dönemdir. Bu döneme ait ciltlerde, hatai, rumi, bulut motiflerinin kullanıldığını görmekteyiz?. (1) Ciltlerin içlerinde, aynı şemaya uygun süslemelerde yapılmaktadır. Cilt kapakları altınla süslendiği gibi, katı'a tekniği ile derinin oyularak, farklı renkteki zemin üzerine yapıştırıldığı eserler de görülmektedir. Türk kitap kaplarının ilk örneklerinde genellikle kahverengi deriyle kaplanan ciltlerin dış yüzlerinde, yuvarlak formlu şemselerin kullanılması ve daha sonra bu yuvarlak formun beyzileşmesi, uçlarına salbeklerin gelmesi ve kullanılan altınların renklenip çeşitlenmesi ile ilerlemiştir. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde bulunan yazma eserler bize cilt sanatının zaman içinde ne kadar gelişip güzelleştiğini göstermektedir. ?Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u aldıktan yaklaşık 25 sene sonra yaptırdığı yeni saray Sultan Abdülmecit'in Dolmabahçe Sarayı'nı yaptırmasına kadar yaklaşık 380 sene kadar Osmanlı devletinin resmi idare merkezi olmuştur.Topkapı Sarayı, Saray halkının Dolmabahçe, Yıldız ve diğer saraylarda yaşamaya başlaması ile boşaltılmıştır. Padişahlar tarafından terk edildikten sonra da içinde birçok görevli yaşamaya devam etmiştir. Topkapı Sarayı önemini hiç kaybetmemiştir, halen ziyaretçilerle dolup taşan önemli bir merkezimizdir. ?Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Kitaplığı Koleksiyonu, padişahların emriyle yazılan eserlerden ve onlara gelen hediye yazmaların hazine odasında toplanmasından oluşur. Müze Kütüphanesi şu birimlerden oluşmaktadır: Hazine Kitaplığı, Emanet Hazinesi, Revan Kitaplığı, Bağdat Kitaplığı, Medine Kitaplığı, Mehmet Paşa ve Tiryal Hanım Kitaplığı (çoğu basma), Koğuşlar ve III. Ahmet Kitaplığı, Yeniler ve Hırka-i Saadet Kitaplığı. III. Ahmet Koleksiyonu 4835 adet Türkçe, Arapça ve Farsça yazma eser dışında çoğu sadece tek nüsha olan Yunanca, Latince ve İbranice eserler bulunmaktadır.? (2) Yukarıdaki kitap gruplarına göre saray kütüphanesinde birçok farklı eserin kütüphane bünyesinde bulunduğu anlaşılmaktadır.

Binding cover is the extant art with important development. In Muslim societies, especially Turks gave importance to write book and in order to hold together and to write Kur?an-ı Kerim.Especially; From Middle Asia to Iran, binding cover art that performed Arab Continent and Anatolia contains regional motifs from artist?s origins. ?Arabesque, Herat, Hataî, Rumî Seljuk, Memluk, Ottoman, and Moorish motifs caused to born diversified motifs styles. In the era of Seljuk?s and Beyliks, frequently Arabesque motifs were used. On the other hand, Ottoman Turks, as from 14th and15th centuries, has used book cloths and produced many styles. In the age of Fatih, a book cloth that has made in palace book cloth house reflects classical Turkish art as in peak. Book Cloths which belonged to this term were used some motifs such as hatai, rumi, and cloud 1 Inside of book cloths, garnishes were made in respect of the same schema. As the binding covers were figured with golden, or there is seen different the books that leather caved to glue on different base. Generally, in the first examples of Turkish book covers, book clothes cover with Brown leather and on their surface şemse?s used which are in circular form. After using this circular formed şemse?s, this circular form turns to oval form and salbeks comes their end points. At the end, figured golden was colored.Handwritten works of arts in Topkapı Palace museum library show us the art of binding cover how it developed in time. ?Topkapı Palace was the administration centre from the conquer of Fatih Sultan Mehmet to building of Dolmabahçe approximately for 380 years... Topkapı Palace had been emptied because of the fact that Palace people started to live other Palaces like Dolmabahçe, Yıldız ? etc.However, many officers continued to live in Topkapı Palace. Topkapı Palace never lost its importance; today, it is an important center fulfilled many visitors. ?Topkapı Palace museum treasury library collection contains handwritings which were brought by the order of Sultan or was gifts books. Museum library contains these units: Treasury library, Escrow Treasury, Revan library, Bagdad library, Medine library, Mehmet Paşa and Tiryal Hanım library (most of them printed), Koğuşlar and III. Ahmed library, Yeniler and Hırka-i Saadet library. III. Ahmed collection contains 4835 Turkish, Arabic and Persian handwriting book and most of in a single copies Greek, Latin and Hebrew books.? (2) As above book groups show that in the body of palace library, there are many different works of arts.