Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi 376 numaralı Hamse-i Nizami`nin minyatürleri

Abstract

Bu tezin konusu olan Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi 376 numaralıNizamî Hamsesi, ketebe kaydına göre h.900/m.1495 yılında Şiraz'da Mün'ime'd-Dinal-Evhadî tarafından kopya edilmiştir. Eser vakıf mührüne göre h.1236/m.1820-21tarihlerinde Halet Efendi tarafından, Galata Mevlevihanesi'nin avlusuna yaptırdığıHalet Efendi Kütüphanesi'ne bağışlanmıştır. Yazma 1927 yılında tekke vezaviyelerin kapatılmasıyla Süleymaniye Kütüphanesi'ne nakledilmiştir. SüleymaniyeKütüphanesi Halet Efendi koleksiyonunda halen 822 yazma ve 147 matbu kitapmevcuttur.Yazmanın orijinal olan cildi, tasarım ve teknik olarak Akkoyunlu Türkmenüslubu özellikleri taşımaktadır. Cilt kapaklarının salbekli şemse ve köşebentbezemelerinde rumî, palmet ve hatayî grubu motiflere yer verilmiştir. Sertabbölümünde kartuşlar içine yazılmış Nizamî'yi öven beyitler bulunmaktadır. HaletEfendi'nin mührünün bulunduğu 1a yaprağında tezhipli mekik formunda birmadalyon, 1b yaprağında çerçeve tezhipli serlevha bulunmaktadır. Ayrıca Hüsrev üŞirin, Leyla ü Mecnun, Heft Peyker, İskendername mesnevilerinin bölüm başlarıtezhiplenmiştir. Yazmanın tezhiplerinde altın ve lacivert renklerin ağırlıkta olduğu verumî, hatayî grubu motifler ve bunların oluşturduğu formlar görülmektedir.Yazmanın minyatürlerinin, hazırlandığı dönem olan 15. yüzyılın sonlarındaŞiraz'da yaygın olarak görülen ve ?Ticari Türkmen üslubu? olarak adlandırılanüslubun özelliklerini taşıdığı belirlenmiştir. Bu benzerlik doğa tasvirlerinde, figürtiplerinde, mimari detaylarda, kıyafetlerdeki renk ve desen tasarımında kendinigöstermektedir. Cildi, tezhipleri ve minyatürleriyle orijinal olarak ve fazla hasargörmemiş şekilde günümüze ulaşan yazma, aynı zamanda devrinin ustalıklahazırlanmış örnekleri arasında yer almaktadır.Anahtar Kelimeler: Süleymaniye Kütüphanesi, Nizamî, Hamse, HaletEfendi, Akkoyunlu Ticari Türkmen Üslubu.

The Khamsa of Nizamî copy (Süleymaniye Library Halet Efendi 376) whichis the subject of this thesis, was copied in h.900/m.1495 at Shiraz by Mün?ime?d-Dinal-Evhadî according to its ketebe record. According to its foundation seal, it wasdonated in h.1236/m.1820-21 to the Halet Efendi Library which was built by thesupport of Halet Efendi in the courtyard of Galata Mevlevihanesi. The manuscriptwas transported to the Süleymaniye Library in 1927 after the closure of tekkes andzaviyes. Presently, there are 822 manuscripts and 147 printed books in the collectionof Halet Efendi at Süleymaniye Library.The original binding of the manuscript shows the features of Aqqoyunlu(White Sheep) Turkman style in terms of its design and technique. The centermedallion (şemse with salbeks) and quarter medallions (köşebends) are decoratedwith the motifs of rumî, palmet and hataî group. In the sertab part, couplets arewritten in frames which praise Nizamî. On folio 1a, where the seal of Halet Efendi islocated, there is a shuttle shaped illuminated medallion and on folio 1b anilluminated heading (serlevha). Besides, all chapter headings of Hüsrev ü Şirin,Leyla ile Mecnun, Heft Peyker, İskendername mesnevis are decorated with richilluminations. It is remarkable that the colours of these illuminations reflect thedensity of gold and dark blue and their motifs consist of rumî, hataîs and as well asrelated forms to them. It is determined that the miniatures of the manuscript have theproperties of a style called ?Commercial Turkman Style? which was flourished atShiraz at the end of the 15th century. The features of this style appear in landscapescenes, figure types, architectural details and in the colours and patterns of theclothes.The manuscript which has reached present time with its original binding,illuminations and miniatures and without much damage, takes its place as one of thecomplete works which were skilfully prepared during this period.Key words: Süleymaniye Library, Nizamî, Khamsa, Halet Efendi, AqqoyunluCommercial Turkman Style.