Irak Türkmenleri`nin Türkiye ile sosyo-kültürel ilişkileri ve bunun müzikal yansımaları

Abstract

Günümüzde Irak sınırları içinde yasayan topluluklardan biri olan Türkmenler,Batı Türkleri'nin ?Oguz? koluna mensuplardır. VII. yüzyıldan itibaren bucografyaya adım atan Türkmenler'in, bugünkü Irak topraklarına ilk gelisleri iseEmeviler Döneminde olmustur. Bu tarihten itibaren Irak Türkmenleri, basta Selçukluve Osmanlı mparatorlukları olmak üzere pek çok farklı devletin egemenligi altındayasamıslardır.Irak Türkmenleri, çesitli tarihsel sebeplerle Türkiye'deki soydaslarından ayrıkalmak zorunda bırakılmıstır. Birinci Dünya Savası'nın ardından baslayan busüreçte Irak Türkmenleri, basta müzikleri olmak üzere kültürel özelliklerini ön planaçıkartmaya baslamıslardır. Irak Türkmenleri, Türkiye ile olan baglarının ortakpaydasına müzigi yerlestirerek, onu bir kimlik belirteci olarak kullanmayısürdürmüslerdir.Toplumları müzikal bakımdan birbirlerinden farklı kılan temel özellik,gelistirdikleri müzik üslubudur. Kültür kavramının dogasından kaynaklanan birsonuç olarak, Irak Türkmenleri'nin müzik kültürü, yakın çevresinde bulunan tümmüzik kültürleri ile iliski ve benzerlikler tasımaktadır. Ancak aynı cografyadayasayan diger toplumların müziklerinden farklı olarak Irak Türkmen müzigi, bukültürel benzesmelerin yanı sıra, kendine özgü olanı da koruyabilmistir. Irak'tayalnızca Türkmenler arasında var olan ve ?hoyrat? adı verilen söz konusu bu özeltürün edebî ve müzikal analizi yapıldıkça, içerdigi nüanslar ortaya çıkacaktır. Bunüanslar, ancak bu dile vâkıf olanlar tarafından anlasılabilmektedir. IrakIVTürkmenleri'nin kimligini ve onların yasadıkları olayları bir ayna gibi yansıtanhoyratlar, soy birligi içerisinde olan Türkiye Türkleri ve Irak Türkmenleri arasındakibagın en belirgin göstergesidir.Tezimizde etnomüzikoloji, sosyoloji, antropoloji, tarih ve edebiyat alanlarınıkapsayan bir disiplinler arası çalısma metodolojisi takip edilmistir. Irak Türkmenmüzigi örnekleri üzerinde usûl ve makam açısından teknik analizler karsılastırmametodu kullanılarak yapılmıs, Türkiye'de hoyrat geleneginin sürdürüldügü önemlikültür merkezlerindeki hoyratlar ile Irak Türkmen hoyratları arasındaki benzerliklerve farklar ortaya konulmaya çalısılmıstır. Yapılan yazılı kaynak taramaları ilekültürel ve tarihî veriler ortaya konulmaya çalısılmıs, bununla birlikte bu konu ileyakından ilgili uzman kisilerin söylemleri degerlendirilmis, Irak Türkmen müzigininTürkiye'deki yansımaları sosyal ve kültürel bir bakıs açısı ile irdelenmistir.ANAHTAR KELMELER : Irak Türkmenleri, müzik, hoyrat, cinas, folklor,kültür, halk siiri

The Turkmens, which is one of the communities living within the borders ofIraq in present, are a tribe belonging to Oguzs of the Western Turks. The Turkmenshave first entered in Iraq territories during Emevi period. Iraqi Turkmens who havesettled in Iraq territories from that date forward, have lived under the hegemony ofmany different states, primarily The Selcuks and The Ottoman Empire.Iraqi Turkmens were forced to be apart from their races in Turkey for severalreasons after World War I. Since then, Iraqi Turkmens have started to bring theircultural characteristics, especially their music to foreground. By locating music inthe common denominator of their relations with Turkey, Iraqi Turkmens havecontinued using music as an identity determinant.The basic characteristic that differentiates societies musically from each other,is the music style they develope. As a natural conclusion of culture itself, the musicculture of Iraqi Turkmens, sustains relations and similarities with the music culturesof the near surroundings. However Iraqi Turkmen music has been able to protect itspeculiar characteristics, despite the music of the other societies living in the samegeography. After the literal and the musical analysis of `hoyrat` is done, the nuanceswill appear more clearly on this type, which exists only among Turkmens in Iraq.Those nuances can only be apprehended by those who are cognizant to that language.Hoyrats, which define Iraqi Turkmens' identity and cases, are the most clearindicator of the bond between Turkey and Iraqi Turkmens who are in the same tribeunity.VIWe have followed an interdiscipliner methodology of working that includesthe aspects of ethnomusicology, sociology, anthropology, history and literature. Themusical examples of the Iraqi Turkmens? were analized comperatively focusing ontheir maqams and systems. The differences between the performances of hoyrat inAnatolia and in Iraq were brought up. The written cultural and historical resourceswere researched. Also interviews made with the specialists of this matter wereappreised to examine the reflections of the Iraqi Turkmens? music in Turkey, with asocio-cultural aspect.KEYWORDS : Iraqi Turkmens, music, hoyrat, metaphor, folklore, culture, folkpoetry