Katib Çelebi, fezleke, tahlil ve metin

Abstract

XVII. yüzyılın önde gelen ilim adamlarından Kâtib Çelebi basta tarih ve cografyaolmak üzere çesitli sahalarda çok sayıda eser vermistir. Bunlardan tarih sahasındaki Fezlekeadlı eseri orijinal bir kaynak sayılamasa da ciddî bir derleme özelligi tasımakta ve XVII.yüzyıla yönelik çalısma yapan günümüz arastırıcıları tarafından sıklıkla kullanılmaktadır.Eski harflerle bir baskısı yapılmıs olmakla beraber, bu baskının hata ve eksiklerle dolu olması,Fezleke üzerinde ilmî bir çalısmayı gerekli kılmıstır.Kâtib Çelebi Fezleke'de eseri yazarken kullandıgı kaynakların büyük kısmınınisimlerini bildirmistir. Müellifin, Fezleke'de degilse de, diger bazı eserlerinde, kullandıgıkaynagın sayfa numarasına isaret ettigi dahi görülebilmektedir. Bu yönüyle Kâtib Çelebi,çagdası olan diger tarihçilerden ayrılmakta ve günümüzdekine yakın bir ilmî metod ortayakoymaktadır.Yurt içi ve yurt dısı kütüphanelerinde Fezleke'ye ait çok sayıda yazma nüshamevcuttur. Bunlardan Atıf Efendi nüshası eserin müellif hattı metnini ihtiva etmektedir. Ötetaraftan nüshanın orjinalitesini bütünüyle koruyamamıs oldugu tesbit edilmistir. Bu durumdaeserin orijinale en yakın metninin tesisinde baska nüshalara müracaat etmek bir zorunlulukhalini almıstır. Biz bu çalısmada tek bir nüsha seçtik. Nüshayı seçimimizde, müellife ait birönsöz içeriyor olması baslıca etken idi. Önsözün varlıgı bizde, müellifin Fezleke'yi müsveddehalinde telif ettikten sonra, eseri bazı ilavelerle temize çekmis veya çektirtmis olabilecegiizlenimi uyandırdı.ANAHTAR KELMELER: Kâtib Çelebi, Fezleke, Edisyon-kritik, Tarihî Kaynak, Osmanlı.

Kâtib Çelebi, who is one of the impotant scholars of XVII. century, have severalworks belong to different fields, especially history and geography. Among them, the historicalone, the Fezleke is not an original source but a work of a serious research and it have beenused frequently by contemporary researchers who make works about XVII. century. Thoughit exists an printed edition of Fezleke this edition is full of great faults and missings. So, it?snecessary to make a scientific work on this source.While writing Fezleke, Kâtib Çelebi have gave the names of his sources. In notFezleke, but some other works, we can see even the page numbers of some sources whichused by him. By this respect, Kâtib Çelebi have a different characteristic in a comparasionwith the other contemporary scholars. The scientific method of him is very similar to presenttime methods.There?re a lot of manuscripts of Fezleke in the libraries of our country and foreigncountries. The Atıf Efendi manuscript is the autograph of Kâtib Çelebi. But on the other handthis manuscript is not original completely. So, it is necessary the using of another manuscriptto establish a more original text of Fezleke. In this work we?ve choosen a single manuscript.The main cause of choosing this manuscript is the existence of a preface at the beginning of it.By basing on this preface we thought that it?s possible that Fezleke might have been clearedwith some additions by Kâtib Çelebi.KEY WORDS: Kâtib Çelebi, Fezleke, Edition-critic, Historical Research, Ottoman.