Cumhuriyet dönemi (1923-1940)İstanbul konut mimarisi

Abstract

Uygarlık yerlesme ile baslar. lk çaglardan günümüze kadar geçensürenin her asamasında yerlesme sorunu ile karsılasan insanoglu, kendizekası, bilgisi, beklentileri, içinde bulundugu zamanın kosulları ve dogasartlarına göre yasam mekânlarını degisik sekillerde plânlayıp insa etmistir.Zaman içinde edinilen her bilgi bir sonraki dönemin altyapısını olusturmustur.Magaralarda ve agaç kavuklarında baslayan yasam, modern daireleretasınmıs, her ülke kendi yasam tarzına uygun modern konutlar insa ederekmimarlık sahnesinde yerini almıstır. Ülkemizde konutlar, dıs dünyanın mimarîgelisimleri takip edilerek insa edilmistir.nsanların ikamet ettigi ve yasamının büyük bir bölümünü geçirdigi enönemli mekân konuttur. Konut mimarisinin olusumu ülkelerin yasam sartları,sorunları, maddi imkanları ve düsünce yapısı ile paralel gelisimgöstermektedir. Bu nedenle Cumhuriyet Dönemi konutları insa edildikleridönemin özelliklerini yansıtmaktadır. Zor sartlar altında kazanılan savaslar,insanların kaybetmek istemedigi geleneksel degerler ve yeni yasam tarzlarıdegisik mimari yapılanmalara neden olmustur. Uzun bir süreç içindeuygulanan degisik mimari tarzlar hiçbir zaman birbirinden kesin çizgilerleayrılmamıs bilakis birbiri ile es zamanlı yasamıstır. ?Birinci Ulusal MimarlıkDönemi?, ?Birinci Ulusal Mimarlık Sonrası Dönem?, ?kinci Ulusal MimarlıkDönemi?, ?kinci Ulusal Mimarlık Sonrası Dönem? gibi gruplara ayrılansüreçlerde savasın yok ettigi topraklarda yeni bir ülke yaratılmıs ve yabancıuzmanlar yanında pek çok Türk mimar faaliyette bulunmustur.Osmanlı mparatorlugu'nun XVIII.yy.da sürdürdügü yenilesmehareketleri mimarlık alanında kendini göstermis ve zenginlesen gayrimüslimhalk, stanbul'un belli semtlerinde yüksek apartmanlar insa ettirmistir.Baslangıçta geleneksel yasam tarzı, slâmi kurallar ve maddi imkansızlıklarVnedeniyle apartmanlara talep etmeyen Müslüman halk zamanla bu evlerdeyasamaya baslamıstır. Cumhuriyet'in ilanından sonra devletin, BaskentAnkara'da baslattıgı mimari çalısmalar kısa süre sonra stanbul'da ve digersehirlerde devam etmis böylece Modern Mimarlık alanındaki yenilikler devletdestegiyle tüm yurda yayılmaya baslamıstır.Türk toplumu Cumhuriyet'in ilânıyla birlikte toplumsal, kültürel veekonomik degisimler yasamıstır. Türk aile yapısına bakıldıgında ataerkil genisaile Cumhuriyet Dönemi'nde yerini çekirdek aileye bırakmıs, ön plâna çıkanküçük ailelerin gereksinimleri, yasam tarzları da geleneksel Türk ailesine görefarklılasmıstır. ki veya tek katlı evlerin yerini çok katlı apartmanlar almıs,maddi durumu iyi olan vatandasların belli semtlerde insa ettirdikleri plânlıapartmanlar ve kira evlerinde küçük aileler kiracı olmaya baslamıstır.Çekirdek ailelerin istek ve ihtiyaçlarına cevap verecek tarzda insa edilenmodern evlerde Avrupa'da insâ edilen konutların plânları, süslemeprogramları ve mobilyaları tercih edilmis, evlerde sadelik, fonksiyonellik vekonfor aranmıstır.Evlerde dikkati çeken en belirgin degisiklik odalarda olmustur.Geleneksel Türk konut mimarisinde her türlü ihtiyacın görüldügü odalar,Cumhuriyet'in ilanından sonra degisik ihtiyaçlara hizmet eden bagımsızmekânlar seklinde düzenlenmeye baslamıs, salon, oturma odası, yatakodası, mutfak, banyo ve tuvalet kavramları olusmustur. Geleneksel özelliktasıyan sedirler, yüklükler, yataklar, kandiller, ocaklar ortadan kalkmısbunların yerine modern ve Batılı tarzda mobilyalar olan koltuk takımları,sandalyeler, yataklar, lambalar?vs. gelmistir.ANAHTAR KELMELER : Osmanlı, Cumhuriyet, stanbul, Mimari, Konut.

Civilization starts with settlement. Human being has faced settlementproblems in every rank of life. According to mankinds? own intelligence,knowledge, expactations, conditions of time and natura, life places passedthrough different ranks from ancient times to today. Obtained everyknowledge umderlined the next terms.Life started in caves and tree cavities, then carried to modern flats.Every country took part in architecture stage by building modern homessuited to their life styles. In our country, residences builded by following theEuropean countries architectural developments.Residences are the most important places in mankinds life, so residencearchitecture had a parallel development with life situations, problems,materialistic possibility (materiality) and consideration type of countries. Inearly period at Republic of Turkey (1923-1940) residences reflect thepeculiarity of their construction time. Wars gained under hard conditions,passed times standart of judgments, new life styles caused new architecturaltypes and these different architecture types lived isochronal. In the ?FirstNational Architecture Period?, ?After The First National Architecture Period?,?Second National Architecture Period? and ?After The Second NationalArchitecture Period?, many Turkish architectures, as well as foreignspecialists, built constructions to rebuild Turkey after the wars.In eighteenth century, nonmuslim citizens started to become richer inOttoman Empire and they made many high apartment houses builded in mainneighborhoods of stanbul. In the beginning muslim citizens not demandedthese houses because of Islamic rules and low material conditions, but in thecourse of time they also started to live in them. After the declaration ofRepublic in Turkey, government started architectural study in capital city,stanbul and other cities.VIITurkish society lived many variations in social, cultural and economicalspaces in early times of Republic Period. Traditional Turkish patriarchy familyturned to modern family type which exists of father, mother and children. Newfamilies? life styles and expectations started to change in those days. One ortwo flated houses left their places to apartment houses concerned to richpeople. They have builded in style of European countries home plans andalso decorated with modern types. People prefared simplicity, functionalityand comfort in these houses. As time passed mainmast people started tobecome tenants in these houses.In houses, the main difference made in room plannings. In traditionalTurkish houses every rooms planned like seperate homes. Every need forexample eating, sleeping, entertaining guests, having a bath was happeningin the same room. But in Turkish Republic Period, rooms were prepared asseperate places. Guest room, living room, bedroom, kitchen, bathroom, toiletplaned in houses. Like room plans, room designing had also changed.Traditional furnitures like divans, sofas, oil lamps, fireplaces had replacedwith armchairs, chairs, beds, lamps?etc.KEYWORDS : Ottoman, Republic, stanbul, Architecture, Residence.