Türklerde din ve mimari ilişkisi

Abstract

Türk Mimarisi'nin gelişim süreci içinde -coğrafya, iklim, toplum, ekonomi, siyaset, malzeme, sanatçı/mimar gibi benzeri etkenler yanında- `Din` gerek İslâmiyetten öncesi dönemde gerekse İslâmiyetten sonrası dönemde mimari üretimi ve tasarımı etkilemiş ve kendini mimari yapılarda somut olarak ortaya koymuştur.İslâmiyetten önceki dönemde, Türk topluluklarının egemenlik sürdürdüğü coğrafyalarda kabul gören `Zerdüştlük`, `Maniheizm`, `Budizm`, `Musevilik`, `Hıristiyanlık` gibi dinlerin varlığına rağmen, Türklerin ana ve ağırlıklı dinleri doğa unsurlarını kutsal olarak gören ve algılayan Doğa Dini ve Gök Tanrı inancı olmuştur. Bu inanç sistemleri Türk Mimarisi'ni hemen her alanda yönlendirmiştir.İslâm dininin kabulünden sonra da bu inanç değerleri, kendini geleneksel öğeler olarak devam ettirmiştir. Aynı zamanda İslâm diniyle de bir örtüşme içine girerek Türk Mimarisi'ni şekillendirmeye devam etmiştir. İslâm Dini'nin kabulü, Türk Tarihi ve Mimarisi açısından bir milât olmuş ve Türk Mimarisi'ne yeni bir bakış açısı sunmuştur. Türk düşünce, davranış ve inanç sistemi üzerine yerleşen İslâm Dini, Türk İslâm kimliği bütünlüğünde varlık bularak Türk Mimarisi'ne yön vermiştir.Türklerin tarih sahnesine çıktıkları andan itibaren Din ve Mimari arasında süregelen yoğun ilişki, Laik, Modern ve Çağdaş Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına kadar devam etmiştir. Bu dönemden sonra akıl, bilim ve teknoloji yaşamın hemen her alanında egemen güç konumuna yükselmiştir. Din, artık toplum üzerindeki egemenlik tahtından bireylerin din ve vicdan hürriyeti alanına indirgenmiştir.Anahtar Kelimeler: Din, İlişki, Mimari, Türkler.

Besides the similar factors in Turkish Architecture development such geography, climate, society, economy, politics, supplies, artist/ architecture; `religion`whether in the pre-Islamic era or after the Islamic era has affected the architectural production and design and created a concreteness in architectural constuction itself.In the era before Islam, in spite of the existance and acceptance of religions such as `Zoroastrianism`, `Maniheizm`, `Buddhism`, `Judaism`, `Christianity` in the geography where Turkish community sovereignty continued, Turks main and emphasized religions were the ones that saw and percieved the nature componants sacred and which were related with the beliefs of nature religion and sky god. Therefore those belief systems have guided the Turkish architecture almost in every area.After the acceptance of the Islamic religion's belief value,it has been continued as traditional component itself. At the same time with the overlapping of the Islamic religion it also continued to give shape to the Turkish architecture. The acceptance of the Islamic religion, it has been a beginning for the Turkish history and architecture and it presented a new point of view for the Turkish architecture,too. The settlement of the Islamic religion related with Turkish thinking, behaviour and belief system; the Turkish Islamic identity completeness gave direction in the Turkish architecture existence.From the moment Turkish history came on stage, the dense relation between religion and architecture has been continued until the establishment of laic, modern and contemporary Turkish Republic. After this period of time intelligence, science and technology became a sovereign power location in every life field. Religion, has been reduced from the social sovereignty throne to the area of individuals religion and conscience liberty.KEY WORDS: Religion, Relation, Architecture, Turks