Son dönem Karabağ (Garabağ) dokumalarında kullanılan motifler

Abstract

Azerbaycan'ın Kuzeyinde olan Karabağ bölgesi zengin tarihe ve kültürel mirasa sahiptir. Tarihi kaynaklardan edinilen bilgilere göre Karabağ önemli dokuma merkezlerinden biri olmuştur.Karabağ'ın Berde, Ağcabedi, Ağdam, Fizuli, Şuşa, Laçın, Kelbecer, Cebrayıl yöreleri önemli halı dokuma merkezleridir. Karabağ halıları Türkbaf tekniği (Türk düğümü, simetrik, Gördes) ile dokunmuştur.Karabağ dokumalarında bitki ve hayvan motifleri, hat benzeri yazılar, çarkı felek ve güneş, su, bulut, ateş, toprak gibi unsurlar konu edilmiştir.Bitkisel motifler: çiçek ve ağaç motifleri olarak ikiye ayrılır. Hayvansal motifler: hayvan motifleri ve mitolojik hayvanlar olarak ayrılıyorlar. Dokuma sanatında kullanılan motifler önceleri anlam ve manalarına göre kullanılsalar da sonralar zamanla değişerek ilkin anlamlarını kaybetmişler ve sadece olarak motif ve ya süsleme öğesine dönüşmüşler.XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren mekikli el dokumaları yerini fabrika ürünlerine bırakmıştır. Buna karşın kirkitli el dokumalarından halı, kilim, palaz, sumak, verni gibi dokumalar evlerde yapılmaya devam edilirken, el dokumaları işgal tarihlerine dek bölgedeki insanların geçim kaynağını ve günlük kullanım eşyalarının önemli kısmını oluşturmuşlar. Eskilerden halı serilmiş yer ev sayılırmış, bu da Karabağ kültüründe dokumaya verilen önemin bir ifadesidir.Zengin motif ve renk çeşitliliğine sahip olan Karabağ halı, kilim dokumaları Azerbaycan'da ve Kafkas'larda çok ünlüdür. Geleneksel motiflerin yanı sıra diğer ülkelerden ve yörelerden etkilenerek yeni motifler de kullanılmıştır. Ancak son dönemde Karabağ'ın çok önemli geleneksel el dokuma yöreleri işgal altında olduğu için o bölgede dokuma yapılmamaktadır.Anahtar kelimeler: Azerbaycan, Karabağ, Dokuma Tekniği, Motifler, Renkler

The Karabagh region on the north of Azerbaijan has a rich historical and cultural heritage. According to the information obtained from historical sources, Karabagh has been one of the important centres of textile.The districts named Berde, Ağcabedi, Ağdam, Füzuli, Şuşa, Laçın, Kelbecer, Cebrayıl in Karabagh are important centres of carpet weaving. Karabagh carpets have been woven using Türkbaf technique ( Turkish knot - symmetric, Gördes).Karabagh textiles are woven with plant and animal motifs, calligraphic letters, wheel of fortune and elements such as sun, water, cloud, fire and earth. Plant motifs are grouped into two as flowers and trees. Animal motifs are grouped as animals and mythological animals.Although motifs used in the art of weaving were initially applied according to their meanings, they changed in time and lost their meanings and remained only as motifs or decorations.Starting from the second half of the 20th century, hand woven textile made with shuttle was replaced with fabricated materials. On the contrary, while hand woven materials made with comb such as carpet, kilim, horsecloth, sumac, verni continued to be produced at home, handmade materials remained as the means of living for the local people until the times of invasion and constituted an important part of daily goods. In the old times, places with a carpet on the floor were considered home and this reflects the significance of textile in Karabagh culture.Karabagh carpets and kilims with a wide range of motifs and colours are very famous in Azerbaijan and Caucasian. Traditional motifs are used in combination with new motifs inspired by other countries and regions. However, since the most important areas where traditional handmade fabrics are produced have been invaded recently, it is not possible to do weaving in those areas.KEYWORDS: Azerbaijan, Karabagh, Weaving Technique, Motifs, Colours