İstanbul Anadolu yakasında kentsel dokunun şekillenmesi ve 15. yüzyıl Osmanlı mimari eserleri

Abstract

Bu araştırmamızda kent, kuruluşundan günümüze gelinceye kadarki zaman dilimi içinde bir bütün olarak ele alınmıştır. Çalışmamızda asıl konuyu oluşturan kısım İstanbul'un fethi öncesi ve sonrasındaki süreci kapsayan XV. yüzyıldaki şehir ve mimarlık anlayışının İstanbul Anadolu Yakası şehircilik gelişim çizgisi içinde nasıl bir iz bıraktığıdır. Selçuklu mimari çizgisinden gelen mirası içinde özümseyerek kendi mimari kültür dokusu ile harmanlayan Osmanlı şehircilik anlayışı, sadece İstanbul'da değil, Bizans'tan aldığı tüm şehirlerdeki mimari dokuyu değiştirmek için uğraşmamış bilakis bu anlayışı da kültür mozaiğinin içinde eritmiştir. XV. yüzyıl bu mimari kültür mozaiğinin oluştuğu dönemdir. Bu sebeple devleti oluşturan kentlerin hemen hepsi XV. yüzyıl içerisindeki çözümlemelerini tamamlayarak Klasik dönem çizgisine gelmiş ve bu dönem içerisinden başlayarak yakaladıkları kent dokusu formatını XIX. yüzyıla kadar devam ettirmişlerdir. Külliyeler etrafında gelişen bu mahalle dokusu örnekleri zaman içerisinde karayollarının yenilenip, demiryollarının ortaya çıkması ile birlikte kentin fiziki görünümünü de hissedilebilir ölçüde değiştirmiştir.Cumhuriyet'in ilanı ile birlikte genç Türkiye Cumhuriyeti'nin mümkün olduğunca çabuk ve her alanda yeniden yapılanma amacı güden devrimleri, mimarlık ve şehircilik alanında da kendini hissettirmeye başlamış, 1950 ? 1960 yılları arasındaki hızlı imar ve iskan hareketlenmeleri ile birlikte kent, yavaş yavaş Osmanlının son dönemlerine doğru kaybettiği albenisini yeniden kazanmaya başlamıştır. Günümüzde dünya standartlarının ötesinde büyük şehircilik projelerinin başlaması ile birlikte bütünüyle bir dünya kenti misyonunu üstlenecek olan şehrin, geçmişi koruyarak geleceğe uzanan bir köprü olma vasfı ile tüm dünya kentlerine örnek bir şehir dokusu oluşturması beklenmektedir. Kısaca özetlediğimiz bu gelişim çizgisi, araştırmanın sınırlarının belirlenmesinde dikkate alınmıştır.Sonuç olarak söyleyebiliriz ki, XV. yüzyıl içerisinde Osmanlıların Bizans Devleti'nden aldığı bu şehri kendi kültür mirası içinde yeniden yorumlayarak yeni bir mimarlık ve kent anlayışı perspektifinde İstanbul Anadolu Yakası'na yansıtış şekli, bu araştırmanın esasını oluşturmaktadır.Anahtar Kelimeler: İstanbul Anadolu Yakası, Şehir, Mimari, Osmanlı, İmar, Miras

In this research, the time period that since the city was founded until today is considered as a whole. How Istanbul Anatolian Side?s urban development had been effected by urbanism and architectural approach during XV. Century which consists of before and after the conquest of Istanbul, is the main subject of this thesis.Ottoman urbanism blended its own architectural cultural texture and the Seljuk architectural inheritance. As a result of this, Ottomans had not tried to change the architectures in all Byzantium cities they conquered along with Istanbul, on the contrary they melted their concept within their cultural mosaic. XV. Century is the era which this cultural mosaic had been formed. Almost all of the cities that formed the state have completed their settlement in the XV. century and came to the classical era, and starting from this era they carried out this cultural texture that had been intercepted through the XIX. Century. The examples of these neighborhoods that had been developed surrounding the complex of buildings adjacent to the mosques have changed. In course of time by highways and railways resulting the significant transformation of the cities physical texture.As the young Turkish Republic has been founded, the revolutions that aimed rapid reconstruction of the state in every field has also affected the architectural and urbanism of the city. In the years of 1950-1960 when the transition occurred between the single party governments to multi-party democracy, has resulted fast movement of building and housing developments therefore city had gained its charm which had lost during the last period of Ottoman Empire.Today, by launching great urban projects that are beyond world?s standards, the city?s urban texture is expected to make a example to the other world cities that reserves its past and reaches the future. This line of development is considered to be determined the limits of this research.As a result, Ottomans revision of this city by melting the architectural inheritance of Byzantium and its reflection on the Istanbul Anatolian Sides architecture and urbanism is the fundamental of this research.Key Words: Istanbul Anatolian Side, XV. Century, City, Architecture, Byzantium, Ottoman, Building development, Inheritance