Erken Cumhuriyet Dönemi kalkınma arayışları ve Sovyet deneyimi: Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası

Abstract

1935?de faaliyete geçen Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası, Türk-Sovyet ekonomik işbirliğinin bir ürünüdür. Türkiye?nin ilk geniş çaplı modern tekstil fabrikası olan bu girişim, Kayseri?nin sanayileşmesi açısından da oldukça önemli bir nirengi noktasıdır. Fabrika kente, daha önce deneyimi olmadığı modern sanayi üretimini öğretmesi ve nitelikli sanayi işgücü yaratması yoluyla önemli katkılarda bulunmuştur. Söz konusu fabrikaya yalnızca faaliyette olduğu dönem üzerinden değil, kurulmasına yol açan anlayışın gelişimi bağlamında Milli İktisat üzerinden, modelini ve tasarımını borçlu olduğu sanayileşme deneyimi açısından, Sovyet sanayileşme deneyimiyle birlikte bakılması anlamlı gözükmektedir. Böylece Türkiye?nin bu devlete ait ilk sanayi girişimlerinden birine, hangi tarihsel süreç içinde, nasıl bir kalkınma anlayışı bağlamında ve neden söz konusu deneyimden ilhamla, nasıl bir uyarlamayla ortaya konulduğuna bakılmıştır. Bir diğer taraftan da fabrikanın kuruluşundan itibaren ortaya konan mekânsallık ve içeride gelişen toplumsal pratikler, fabrika içinden ve fabrika-kent ilişkisi bağlamında ele alınmıştır.

The Sümerbank Kayseri Cloth Factory, which has begun its operation in 1935, is a product of Turkish-Soviet economical cooperation. This enterprise, the first large scale modern textile factory of Turkey, is a very important milestone in industrialization and development in Kayseri. The factory has taught modern industrial production to the city, of which Kayseri had no experience before, and has contributed to the city in an important way by creating a qualified industrial workforce. Since the factory has not been discussed regarding the period of its activity, it seems meaningful to discuss it regarding the development of understanding the Milli İktisat (National Economy) and the Soviet industrialization experience to which the factory owed its model and design. Thus, one of Turkey's first state owned industrial enterprises of has been examined with respect to that development understanding, the inspiration for that industrialization experience, and how that experience evolved historically. Additionally, spatiality and developing social practices since the establishment of the factory have been discussed in the context of the factory, both internally and in relation to the city.