Kitāb-ı Mihr i Māh (Metin - İnceleme - Sözlük)

Abstract

Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışmada, daha önceki pek çok örneğinde mesnevi şeklinde yazılmış olduğunu gördüğümüz Mihr ü Mâh hikâyesinin Muhammed Hüseyn ibn-i Hāci'ül Mecid tarafından 1769 yılında yazılmış mensur örneği incelenmiştir ve bu sayede XVIII. yüzyılda Tarihî Azerbaycan coğrafyasında istinsah edilmiş bir Türkçe yazmanın ses bilgisi ve şekil bilgisi yönlerinden incelenerek Batı Türkçesi'nin XVIII. yüzyıldaki yerini tespit etmek amaçlanmıştır.Mihr ü Mâh, Türk ve İran edebiyatlarında örnekleri görülen çift kahramanlı aşk hikâyelerinden biridir. Bu eserde de temayı şekillendiren konu, ana kahramanların birbirlerine olan aşkları ve aşkları uğrunda çektikleri zorluklardır. Eser, bu ana konunun şekillendirdiği ana hikâyenin içinde yer alan beş başlıkla anlatılmıştır. Bunlar: Ķıŝŝa-i Murġ-i Ķumri ki Az Künbed Āzād Kerdend, Ģikāyet-i Şehzāde Mihr, Ģikāyet-i Residen Ĥoca Müşteri ve Reha Niden Mihr ra, Ģikāyet-i Nik Aĥter ve Ģikāyet-i Zühre Duĥter-i Vezir'dir. Bunun yanında eserdeki kahramanların özellikle isimlerine bakıldığında bu eserde semavi ögelere de sıklıkla yer verildiği dikkati çekmektedir.Çalışmanın İnceleme-Giriş bölümünde semavi ögelerin edebiyata yansımaları, Türk ve İran edebiyatlarında Mihr ü Mâh mesnevileri ve eser ile ilgili bazı özellikler ele alınmıştır. İnceleme-Yazım ve Dil Bilgisi Özellikleri bölümünde eserin yazım ve dil özellikleri incelenmiştir. Metin bölümünde Arap harfli Türkçe metnin çeviri yazısı yapılmış ve Sözlük bölümünde eserin söz varlığı ortaya konmuştur. ANAHTAR SÖZCÜKLER: Mihr ü Mâh, Semavi Ögeler, Aşk, Batı Türklük Sahası, Batı Türkçesi

In this study, which is prepared as a master's thesis, prose sample of Mihr ü Mâh - we have seen many previous examples in the form of Masnavi - story written by Muhammed Hüseyn ibn-i Hāci'ül Mecid in 1769 is investigated and in this way it is aimed to find out the significance of Western Turkish in 18th century by investigating a Turkish narration, which was copied in 18th century in Historical geography of Azerbaijan, in terms of phonology and morphology. Mihr ü Mâh is one of the love stories with double heroes seen in both Turkish and Persian literature. In this work the main subject shaping the theme is also love between the key characters and difficulties they face for the sake of their love. The work is narrated under five titles taking place in the main story shaped by the main theme. These are; Ķıŝŝa-i Murġ-i Ķumri ki Az Künbed Āzād Kerdend, Ģikāyet-i Şehzāde Mihr, Ģikāyet-i Residen Ĥoca Müşteri ve Reha Niden Mihr ra, Ģikāyet-i Nik Aĥter and Ģikāyet-i Zühre Duĥter-i Vezir besides, when the names of heroes are took in hand, it draws attention that celestial items were given place frequently. In the Investigation-Introduction part the projection of celestial items to the literature, Mihr ü Mah Masnavies in Turkish and Persian literature and some properties about the work are discussed. In Investigation-Spelling and Grammar Properties part the work's spelling and language properties and handled. In Text part Turkish text in Arabic alphabet is translated into Turkish alphabet and in Index part the vocabulary of the work has been provided. KEY WORDS: Mihr ü Mâh, Celestial Items, Love, Western Turkisness Field , Western Turkish