Anonim Tarih-i Kaşgar (Çeviri ve değerlendirme)

Abstract

Çalışmamızda Türkiye'de tarih alanında henüz incelenmeyen, XVII. yüzyılda Çağatayca olarak kaleme alınan Anonim Tarih-i Kaşgar adıyla kayda geçen eserin Çağatay Türkçesinden Türkiye Türkçesine aktarımı ve eserde söz edilen olaylar çerçevesinde Yarkent devleti ile ilgili kısmının değerlendirilmesi yapılmıştır. Eser ilk olarak 1902 senesinde Barthold tarafından Taşkent'te bulunarak ilim dünyasına tanıtılmıştır. Bir diğer nüshası ise 1981 senesi Kadir Bulak adlı kişi tarafından Kaşgar'da bulunmuştur. Yazarı hakkında net bir bilgiye ulaşamadığımız eserin Kaşgar'dan bulunan elyazması 1986 senesi Hacı Nurhacı tarafından bulunduğu kütüphaneden ödünç alınarak o dönemin telaffuz tercümesi yöntemiyle, tenkitli metin neşri usulüyle alakasız bir biçimde Yeni Uygurca harflerine aktarılıp yayımlanmıştır. Yayınladıktan sonra el yazma eseri geri vermediği için Hacı Nurhacı'nın ölümünden sonra asıl el yazma eser ortadan kaybolmuştur. Bu el yazmayı bulmak için elimizden gelen çabayı göstermemize rağmen yazmaya ulaşmamız mümkün olmamıştır. Hacı Nurhacı, yeni Uygurca harflerine aktarıp yayınlarken eserin tıpkıbasımını vermemiştir. Çalışmamızda mecburen Kaşgar nüshası olarak Hacı Nurhacı'nın neşrettiği telaffuz aktarımından olabildiği kadar istifade edilmiştir. Bu telaffuz aktarımında birçok yanlış okumalar, atlamalar olduğu için eserin Türkçe çevirisinde 2001 senesi Akimuşkin tarafından yayımlanan Tarih-i Kaşgar isimli eserinde verdiği tıpkıbasımı esas alınmıştır. Ancak çeviride eserin anlam bütünlüğünün sağlanması için mevcut Taşkent nüshasında eksik istinsah edilen yerlerin telafisi olarak Hacı'nın telaffuz tercümesinden faydalanılmıştır. böylece eserde bahsedilen olayların akıcı bir şekilde anlatılmasına ve orijinal haline kavuşmasına çalışılmıştır. El yazma ile telaffuz aktarımı satırlarla incelenmiş aradaki farklar dipnot şeklinde izah edilmiştir. Eserin Türkiye Türkçesine çevirisi ve değerlendirilmesi tarih araştırma usulü ve metoduna göre ulaştığımız bilgiler çerçevesinde iç ve dış tenkite tabi tutulmuştur. Eserin orijinal dil özelliklerine sadık kalınmıştır. Eserde geçen Türkçe şiirler tercüme edilmeyerek Türkiye Türkçesi harfleriyle basit transkript edilmiştir. Farsça şiirler Hacının aktarımında verdiği açıklamaya göre Türkçeye mealen aktarılmıştır. Kuran ayetleri ve kişi isimlerinin ardından gelen salât-ü selamlar aynen telaffuz halinde yazılmış tercüme edilmemiştir.

Our studies in the literature of Turkey history yet widely unknown and not been investigated. In the 17th century, penned by Chagatai Khanate and known by name of the history of Kashgar. a transfer is made from Chagatay to Turkish and has been evaluated mentioned some of the events associated with the state of Yarkand. In 1902 the first work in Tashkent by Barthold found and was introduced to the world of science. Another copy of 1981 by a man named of Kadir Bulak was found in Kashgar. Then used as a source for historical research by researchers in Tashkent copy entered the literature under the name was history of kashgar and the copy of Kasgar entered the literature under the name was Chingizname.Unable to reach a clear knowledge about the author of this manuscript found from work Kashgar was in 1986 borrowed from a library by Haci Nurhaci Translations of that period by the method of pronunciation, with critique by the method of text evolution in a manner of irrelevant and have been published transferred to the new Uyghur letters. After publication the book he was not giving back to the library and after his death the original manuscripts have disappeared. To find these manuscripts despite our best efforts we have not been able to get to writing. Haci Nurhaci when publishing it into the new Uyghur was not facsimile. In our study as a copy of Kashgar used to the Haci Nurhaci's publishing. Because In this publication have many misconceptions readings, for the Turkish translation we used one of the facsimile in 2001 published by Akimushkin and name was history of kashgar. But to ensure the integrity the meaning of work in translation, at the existing facsimile in places that are copied to compensate for the missing Translations has benefited from Haci's pronunciation. so that the events mentioned in the work to be described in a fluent and has sought to regain its original state. Pronounced translation with handwriting examined line by line and the difference is explained in the form of footnotes.This work to be translated into Turkish and evaluating was procedures and methods according to historical research we have reached in framework of information available were subjected to internal and external criticism. In this study original language features have been preserved, language features have been taken to not destroy. Turkish poetry in this work not translated, it was transcripts with the simple Turkish letters. The Persian poetry was according to Haci's explanation has been translated as meaning of the turkish. The verses of Qur'an and Greetings and praises after from the people names were written in the same and not to be translated.