Ahmed Adnan Saygun`un Özsoy Operası`nın yayılmacı teoriler bağlamında ele alınması

Abstract

Özsoy, kültürel antropolojide yayılmacılık üst başlığı altında toplanan birtakım teoriyi içinde barındırması açısından Cumhuriyet tarihinde ilklere sebep olmuş bir opera olarak nitelenebilir. Operanın librettosu Münir Hayri Egeli'ye, bestesi Ahmed Adnan Saygun'a aittir.1934 yılında İran Şahı Rıza Pehlevi'ye sunulmak üzere hazırlanan bu eser; Türk Tarih ve Dil Tezleri'yle olan dolaysız bağlantısı nedeniyle bu çalışmanın konusu olmuştur. Bu bağlamda Özsoy; Cumhuriyet Tarihi'nde resmi politika ve ideolojiyi bünyesinde barındıran ilk sahne eseridir. Yirminci yüzyılın ilk yarısında sosyal bilimlere egemen olan yayılmacı yaklaşım, Türkiye'de de etkili olmuş ve bu yaklaşımı irdelemek ve Türkiye'nin tezlerini güçlendirmek için çeşitli sanat dalları kullanılmıştır. Türk Tarih Tezi'nin sanat eserleriyle bedenlendirme fikri, dönemin resmi tarih yazımını şekillendirmek için Atatürk tarafından gündeme getirilmiştir. Bahsedilen bu tezdeki yayılmacılığı desteklemek için ise Özsoy kullanılmıştır. Operanın librettosunda Atatürk'ün de katkıları olmuştur. Opera bu etkilerle; politik olarak İran Şahı'nı etkilemeyi, ideolojik olarak ise Türk Tarih Tezi'ni hem halka, hem de dünyaya duyurmayı amaçlamıştır. Atatürk'ün bu hedefler kapsamında operayı seçmesi tesadüf değildir. Bütün sanatları içinde barındırdığı düşünülen opera sanatı; söz konusu tezleri anlatmada en iyi araç olarak seçilmiştir.Yayılmacılık yaklaşımı, Cumhuriyet rejimi tarafından Türk Tarih Tezi ve Türk Dil Tezi gibi sentezlerle ele alınmıştır. Bu amaçlar doğrultusunda, çalışmada libretto üzerinde detaylı analizler yapılarak Türk Tarih ve Dil Tezleri'yle bağlantısı irdelenmiştir. Cumhuriyet'e gönülden bağlı olan Saygun da yayılmacı teorilerden etkilenmiş, Özsoy dışında pentatonizm ve Türklerin dünya üzerindeki dağılımı ilişkisi üzerine çeşitli çalışmalar yapmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Özsoy, Opera, Saygun, Yayılmacılık, Türk Tarih Tezi, Pentatonizm, Modalite.

Özsoy in terms of hosting diffussionist theory, in the history of the Republic, can be described as an opera led to the first. The libretto of the opera belongs to Munir Hayri Egeli, composition of it belong to Ahmed Adnan Saygun.In 1934, Reza Pahlavi, the Shah of Iran was prepared to be presented to this work; it has been the subject of our study, due to inclusion within the Turkish History Thesis and Turkis Language Thesis. Diffusionism approach that has dominated the world in the period has been also effective in Turkey and in order to analyze the diffusionism, it has been used various arts. Özsoy has been used to support the diffusionism of this thesis.Ataturk's contribution also has been on Opera's libretto. Opera with these effects; politically aimed to influence the Shah of Iran, ideologically intended to announce the Turkish History Thesis both the public and world. In line with these purposes, he study performed detailed analyzes on the libretto Turkish History Thesis was discussed. Diffusionist current deal with synthesis such a Turkish History Thesis and Turkish Language Thesis by the Turkish goverment. The composer also affected by the current and has adopted pentatonism in the music which is influenced by the diffusionist current. In this context, pentatonism on opera and modality studies have been conducted.KEY WORDS: Ozsoy, Opera, Saygun, Diffusionism, Turkish History Thesis, Pentatonizm, Modality.