Mimar Sinan camilerinde sembolizm

Abstract

Mimarlık tarihinde ibadet yapılarının sembolik özelliklerine yönelik yeterli çalışma olmadığı gözlenmektedir. Yapılara salt işlevsel ve estetik bir nesne gibi yaklaşılarak biçim, renk, kompozisyon ve bezeme özellikleriyle, içerik arasında var olabilecek sembolik bağlantılar çoğu kez eksik bırakılmıştır. Sinan camilerinin de sembolik özellikleri üzerine yeterince çalışılmadığı dikkati çekmektedir. Sinan camilerine odaklanmanın sebebi, kendisinin de tasarladığı camilerini diğer yapı türlerine göre daha fazla önem vererek, bunlara daha yoğun simgesel ve kozmolojik anlamlar yüklemesidir. Bu nedenle amacımız Sinan camilerinin sembolik özellikleri üzerine olan bu alandaki boşluğu dolduracak bilimsel bir çalışma yapmaktır.`Mimar Sinan Camilerinde Sembolizm` başlıklı bu çalışmada, Sinan dönemi Osmanlı mimarisinin en anıtsal ibadet yapısı olan camilerinin yaratılmasındaki düşünsel arka plan ile cami mimarisini şekillendiren sembolik unsurların kökenleri ve gelişimleri örnekler üzerinde incelenmiştir.Sekiz bölümden oluşan tezin `Giriş` bölümünde, sembolizmin kısaca tanımı yapılarak, İslam ibadet yapılarının tarihi, önemi ve farklı adlandırmalarına ilişkin terminolojik tanımlaması yapılmıştır. Cami plan gelişiminde önemi olan kutsal yapı ve mekânlar tanıtılarak, Kısaca cami mimarisinin gelişimi ile Mimar Sinan'ın kimliği ve Osmanlı cami mimarisi açıklanmıştır. İkinci bölümden itibaren, tezimizin konusunu oluşturan Sinan camilerindeki sembolik uygulamalar `Kuruluş ve Tesis Ediliş`, `Malzeme ve Teknik`, Plan Şeması`, `Örtü Sistemi`, `İç Mekân Kurgusu`, `Mimari Plastik` ve `Mukaddes Emanetler` ana başlıkları altında detaylı bir şekilde incelenmiştir. Ayrıca çizim ve fotoğraflar eşliğinde tanım ve yorumları yapılmıştır. Değerlendirme ve Karşılaştırma bölümünde Mimar Sinan camilerindeki sembolizmin önemine değinilmiş, tespit edilen örneklerin bani, inşa yeri, inşa amacı, plan, malzeme, mimari ve fonksiyonel elemanlar, süsleme, hat programı, hikâye-efsane-benzetmeler vb. özellikleri bakımından simgesel ve kozmolojik anlamları ile değerlendirilmiştir. Tespit edilen bütün sembolik unsurlar İslam dini ve kültürü başta olmak üzere diğer dinler ve kültürlerdeki özellikleri ile karşılaştırılmıştır. Mimar Sinan camilerinin sembolik özellikleri üzerine yapılan araştırma ve incelemeler sonucunda; Osmanlı İmparatorluğu'nun en güçlü döneminde İslam dininin en önemli dinsel ve sosyal odaklı yapıları olmalarının yanı sıra kuruluş ve tesisi edilişi, malzeme ve teknik, plan şeması, örtü sistemi, iç mekân kurgusu ve mimari plastik gibi pek çok unsurlarının birtakım sembolik anlamlara bağlı olarak şekillendiklerini söyleyebiliriz.

It is observed that there is not enough study on the symbolic features of places of worship in the history of architecture. Symbolic connections between form, color, composition and ornamental attributes and content can often be left out by approaching the structure as a purely functional and aesthetic object.It is worth noting that the symbolic features of the Sinan's mosques are also not studied enough. The reason for focusing on Sinan's mosques is that he gives more emphasis to the architectural and cosmological meanings of the mosques that he designed compared to other building types. For this reason, our aim is to carry out a scientific study on the symbolic features of the Sinan's mosques to fill this void in this area.In this work, which is entitled `Symbolism in Mimar Sinan's Mosques`, the intellectual background in the creation of the most monumental places of worship of the Sinan's era Ottoman architecture and the origins and development of the symbolic elements that shaped the mosque architecture were examined on examples.In the `Introduction` section of the thesis that consists of eight chapters, a brief description of symbolism has been made, along with a terminological description of the history, importance and different naming of Islamic places of worship has been made. The holy structures and spaces which are important in the development of the mosque plan were introduced and in short, the development of the mosque architecture and the identity of Mimar Sinan and the architecture of the Ottoman mosque were explained.From the second section onward, the main topics of the symbolic applications in the Sinan's mosques which constitute the theme of our thesis are analysed in detail under the sections `Establishment and Installation`, `Material and Technique`, `Plan Schemes`, `Cover System`, `Interior Design`, `Architectural Plastics` and `Sacred Relics`. In addition, definitions and comments were made in the context of drawings and photographs.In the evaluation section, the importance of symbolism in Mimar Sinan's mosques is mentioned, and defined examples are evaluated by their characteristics of its founder, building site, building purpose, plan, material, architectural and functional elements, decoration, calligraphy program, story-legend-metaphores etc. with in terms of its symbolic and cosmological meanings. All identified symbolic elements are compared with other religions and cultures, especially Islamic religion and culture.As a result of the research and studies on the symbolic features of Mimar Sinan's mosques; we can say that, in the most powerful period of the Ottoman Empire, many elements such as establishment and installation, material and technique, plan scheme, cover system, interior design and architectural plastic are shaped by some symbolic meanings as well as being the most important religious and socially oriented structures of Islamic religion.