Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki okuma etkinliklerinin okuma eğitimi yeterliği bağlamında metindilbilimsel analizi

Abstract

Dil, insanın çevresiyle iletişimini sağlayan, kökeni bilinmeyen zamanlarda atılmış, toplumla yapılmış bir anlaşma, uzlaşma aracıdır. Dili sayesinde çevresini anlamlandıran bireyin okumayı öğrenmesiyle dünyası bir düzene kavuşur; çünkü okumak bilinçli bir tercihtir. Okuma eğitimi ise bireyin ilk okuma yazmayı öğrenmesiyle başlayıp yaşamı boyunca devam ettirdiği bir süreçtir ve gerçekleşip gerçekleşmediği ölçülebilmelidir. Bireylere yaşadığı toplumun dilini öğretmek, bireyde dil zevki geliştirmek ve eleştirel okur yetiştirebilmek Türkçe dersinin temel amaçlarındandır. Türkçe dersinin ana malzemesi de metinlerdir. Planlı bir okuma eğitimi ile gerçekleşmesi mümkün görünen bu amaçlar doğrultusunda bireylere sunulan okuma malzemesinin/etkinliklerinin niteliği önem kazanmaktadır.Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki okuma etkinliklerin okuma eğitimi ölçütlerini karşılama yeterliğinin metindilbilimsel bağlamda değerlendirilmesi amacıyla hazırlanan bu çalışmanın örneklemi, amaçlı örnekleme türlerinden biri olan ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenmiş olup 2017-2018 Eğitim-Öğretim yılında okutulan 8. Sınıf Dörtel Yayıncılık Türkçe Ders Kitabı'nda yer alan okuma metinleri için öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz kitabında bulunan okuma etkinlik/yönergelerinden oluşmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizinin kullanıldığı araştırmada öncelikle alan yazın taranarak okuma eğitimi ölçütleri tespit edilmiştir. Tespit edilen okuma eğitimi ölçütleri metindilbilimin öne sürdüğü metin yapı ölçütleri ile karşılaştırılmıştır. Ortaya çıkan inceleme tablosu alanda uzman üç araştırmacıdan görüş alınarak yeniden düzenlenmiş ve elde edilen veriler betimsel analiz yaklaşımıyla çözümlenmiştir. Araştırmanın sonucunda, incelenen ders kitabında okuma eğitimi ölçütlerine göre en çok/az yinelenen ya da hiç yer verilmeyen etkinlikler tespit edilmiş ve bu etkinliklerin Türkçe Programı'ndaki hangi kazanımları gerçekleştirip gerçekleştiremediği belirtilmiştir. Kazanımlara karşılık gelen metin yapı ölçütlerinin uygulanmasıyla eksikliklerin giderilebileceği, ders kitapları hazırlanırken metindilbilimin öne sürdüğü ölçütlerin göz önünde bulundurulmasının gerekliliği görülmüştür.Anahtar Sözcükler: Okuma eğitimi, metindilbilim, Türkçe Öğretim Programı, Türkçe Dersi Okuma Etkinlikleri.

Language is a way of reconciliation and constructed consensus as well as a tool laid at an uncertain period of time by the society that enables the interaction of people within themselves. The person who can shape his/ her environment by the help of the ability of being literal, his / her concept of social living gains a mutual form because literacy is a preference on purpose. On the other hand, education of reading is a process that an individual goes on developing it with the beginning of reading acquisition and also it is possible to measure whether it occurs as a fact or not. Teaching the native language to people, developing a taste of language acquisition, raising a criticizing reader are all inclusively integrated as main purposes of Turkish Language Course. The main material of Turkish course is the texts. With a well-planned activity of reading aiming to fulfill the particularly – shown targets, the quality of reading materials served for the learners are gaining a greater importance.By the aim of evaluating the reading activities by examplifying existing in Turkish Course Books of Secondary School with the adequency of affording the measurements of literacy education in terms of contextual philological approaches, the examplifying techniques have been derived from the curriculum of 2017-2018 Educational Year in which the activities and instructions of reading have been taken from the workbooks of students and teacher's instruction books of 8th grades Dörtel Publishing. The research in which one of the qualitative reasearch techniques also known as analysis of documentarial output is essentially used for determining the instructional measurements with zone scanning in summer period. The determined reading education criterions are compared with the structural criterions that are put forth by contextual- philology. The chart of screening has been regulated by the views of three professionals of their fields and the outputs have been sorted out by descriptive analysis approach.As a result, in the observed course book according to criterions of reading education, the most and the least repeated or unconsidered activities have been detected and also the acquisitons that are likely to be fulfilled have been put forth.By applying the conceptual-text measurements, the necessity of omitting the deficiencies, the focusing on the measurements that the contextual philology states during the period of course book preparations have been observed.Key Words: Education on Reading, Contextual Philology, Programme of Turkish Teaching (Schooling), The activities of Reading about Turkish Course.