Kamu inşaat projelerinde oluşan ihtilafların yargı kararları çerçevesinde incelenmesi

Abstract

İnşaat sektörünün ülke ekonomisindeki payı giderek büyümektedir. Büyüme, proje yönetiminin tüm süreçlerinde oluşabilecek ihtilafları beraberinde getirmektedir. Kamu ve özel sektörün bu büyümedeki payları dikkate alındığında kamu inşaat projelerinin ayrıca sosyal devlet anlayışının gereği bir misyona sahip olduğu gözükmektedir. Bu durumun bir sonucu olarak kalkınma politikalarının üretim aracı olan kamu inşaat projelerinin önemi gün geçtikçe artmaktadır.Kamu inşaat projelerinin planlanan maliyet, süre ve kalite ölçütlerine uygun olarak gerçekleştirilmesiyle öncelikle kamu yararı sağlanmakta, kamu kaynakları israfa izin verilmeyecek şekilde doğru kullanılmakta ve yatırım gerçekleştirilebilmektedir. Kamu inşaat projelerinin herhangi bir sürecinde meydana gelen ihtilaf doğru ve ivedi bir şekilde çözülemediği takdirde sürecin uzamasına neden olmaktadır. Bu nedenle yatırımın gerçekleşmesi sekteye uğratmakta, toplam maliyet, süre ve kalite değişkenlik göstermekte ve tarafları maddi ve manevi zararlara uğratmaktadır. Sürecin uzamasının yanı sıra ihtilafın yargı makamları tarafından teknik ölçütlere uygun olarak değerlendirilememesi projeyi ve tarafları olumsuz yönde etkilemektedir. Bu çalışma kapsamında kamu inşaat projelerinde meydana gelen ihtilafların tespitinde Yüksek Fen Kurulu heyeti ve nihai çözüm makamı olan Yargıtay'ın kamu inşaat projeleri hakkında verdiği kararlar incelenmiştir. İncelemenin sonucunda ihtilaflar altı başlık altında toplanmıştır. Ülkemizde kamunun taraf olduğu inşaat projelerinde yaşanan ihtilafların çözümünde resmi yargı kullanılmaktadır. Resmi yargı sürecinin uzun olmasından dolayı yüklenici maddi kayıplar yaşamakta, yatırım sahibi idare ise, kamu yararına olan yatırımı gerçekleştirememektedir. Yerel mahkeme kararlarının %97'sinin Yargıtay tarafından eksik inceleme ve hatalı değerlendirmelerden dolayı bozulduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle ihtilaf çözümüne yönelik mevzuat ve şartnamede köklü değişikliklerin yapılması gerekmektedir. Yapılacak değişikliklerin doğru ve etkili olabilmesi için dünyadaki yapım işlerinin %30'unda kullanılan FIDIC standart sözleşmelerinin ihtilaf çözüm prosedürü incelenmiştir. Yapım işlerine yönelik standart sözleşmeyi içeren en son 2017 yılında güncellenen FIDIC Kırmızı Kitap'ta tarafların ihtilafı resmi yargıya taşımadan önce başvuru yapabilecekleri bağımsız, alanında uzman ve tecrübeli bir mühendis, İhtilafı Giderme/Önleme Heyeti ve tahkim yolunun varlığı dikkat çekmektedir. Yapım İşleri Genel Şartnamesinde risk dağılımının adilane olmaması, yüklenicinin hak taleplerini iletememesi, resmi yargının dışında çözüm yolunun olmayışı ve şartname hükümlerinin çoğunluğunun idare lehine olması gibi temel konular ihtilafın çözümü önündeki engellerdir. Sunulan çalışma kapsamında; tespit edilen ihtilaf nedenleri incelenerek ihtilafın oluşmasını engelleyecek ve oluşması halinde ise resmi yargı yoluna kıyasla daha az maliyetli ve sürede çözülmesini sağlayacak çözüm önerileri sunulmuştur.

The share of the construction sector in the country's economy is growing. Growth brings about conflicts that may occur in all processes of project management. Considering the share of public and private sectors in this growth, public construction projects also seem to have a mission due to the understanding of social state. As a result of this situation public construction projects, which are the means of development policies, is increasing day by day.Public construction projects are realized in accordance with planned cost, time and quality criteria. It causes the process to prolong if the dispute occurring in any process of public construction projects cannot be solved correctly and urgently. Therefore, the realization of the investment is disrupted and the total cost, time and quality vary and the parties are subject to material and moral damages. In addition to prolonging the process, the failure of the dispute to be evaluated by the judicial authorities in accordance with the technical criteria adversely affects the project and the parties.Within the scope of this study, the decisions of the Supreme Court of Appeals and High Councils of Science on public construction projects were examined in order to determine the disputes in public construction projects. As a result of the research, the disputes were grouped under six headings.In our country, the official jurisdiction is used to resolve the conflicts in construction projects. Due to the long duration of the formal judicial process, the contractor has suffered financial losses and the owner of the investment cannot realize the investment in the public interest. It was found that 97% of the local court decisions were disrupted by the Supreme Court of Appeals due to incomplete review and incorrect evaluations. Therefore, fundamental changes should be made in the legislation and specifications for dispute resolution.In order to make the changes to be correct and effective, the dispute resolution procedure of FIDIC standard contracts used in %30 of the construction works in the world is examined. The FIDIC Red Book, which contains the standard contract for construction works, is an independent, expert and experienced engineer, a Dispute Avoidance/Adjudication Board and an arbitration road to which the parties can apply before carrying the dispute to the formal judgment.Basic issues such as the fact that the risk allocation is not fair in the General Conditions for Construction, the contractor cannot submit its claims, the solution outside the official judiciary and the majority of the provisions in favor of the administration are the obstacles to the resolution of the dispute. In this study, the reasons for the dispute are examined and the solution suggestions that will prevent the occurrence of the conflict and, in case of occurrence, to be solved in a less cost and time compared to the formal judicial way are presented.