İslamiyet öncesi Türklerde şehircilik ve günümüze ulaşan şehir kalıntıları

Abstract

Orta Asya Türk tarihinde yerleşik yaşam unsuru ve şehirlerin ne zaman oluşmaya başladığını tam olarak söylemek oldukça güçtür. Bununla birlikte bilinen ilk yerleşik kültür faaliyetleri aynı zamanda ilk siyasi teşekkül de olan Hunlar ile başlar. Her ne kadar yarı göçebe bir yaşam sürseler de kurmuş oldukları T'ung Wang Ch'eng gibi şehirler onların yerleşik yaşam ve şehircilik faaliyetleri hakkında önemli fikirler edinmemize olanak sağlamaktadır. Hunlar tarih sahnesine çıktıkları ilk dönemden itibaren gerek Teoman'ın gerekse Chi Chi'nin kurduğu kaleler ile ilk yerleşik denemelerini yapmışlardır. Hunların devamında ise Gök-Türkler artık tam anlamı ile yerleşik kültürü benimsemiş ve kendilerine özgü şehirler ortaya koymuştur. Gök Türkler gerek gelişen İpek Yolu ticareti gerekse zamanın gereksinimlerinden dolayı şehirleşmeyi seçmişlerdir. Onlara ait en güzel ve en önemli şehir olarak Suyap ilk örnektir. Gerek din değiştirmeleri gerekse diğer devletlerin etkisi ile gerçek anlamda yerleşik hayata geçmiş olan Uygurlar ise mimari yapı ve tekniklerinin en güzel örneklerini bizlere sunmaktadır.İpek Yolunun da etkisi ile Orta Asya şehir geleneği ve kültürü Selçuklular vasıtası ile Anadolu'ya taşınmıştır. Bugün birçok şehrimizin hatta ülkemizin sembolü bu mimariden izler taşımaktadır. Çalışmamızın ana hedefi ise şehirciliğimizin ve mimarimizin kökeni bakımından böylesine bir öneme sahip ve herkesçe bilinmesine rağmen çeşitli sebeplerden dolayı oldukça yüzeysel bir şekilde araştırılmış olan Orta Asya Türk Şehirlerinin tarihi seyrini, mimari özelliklerini ortaya koymaktır. Anahtar Kelimeler: Şehir, Gök-Türk, Tung Wan-Ch'eng, Ötüken

It is hard to say excatly when began the formation of cities and setteled life in the central asian turkhis history. In addition to this the fisrt known settled cultural activities begin with the Huns which is first political establishment also.. Altough their semi nomad lifesytles , cities such as T'ung Wang Ch'eng which was established by them allow us to gain important opinion about their city planning activities and setteled life. The Hums from the first appereance of the stage in history, made the first trial of eslablished culture with the castels costructed by teoman and chi chi. Following huns, gokturks fully embraced the eslablished culture and revealed their own distinctive cities. Gokturks chose the urbanization because of both developing silk road trade and the nessecities of time. Suyap is the first example of the most beautiful and important city that belong to them. Uygurs, in real sense became sedentry beacause of both religious resasons and influence of other states presented us the beautiful example of architectural structures and tecniques.With the impact of the silk road, the tradition and the culture of Cenrtal asia moved to Anatolia by the seljuks.Today, the symbol of many cities and even our country, carry the traces of this architecture. Main objective of our work is to reveal the historical process and architectural features of Central Asian Turkish cities that have a big importance in terms of our city planing and the rooth of our architecture but it was not investigated in depth because of various reasons.Keywords: City, Gokturk, T'ung wan Ch'eng, Ötüken