Peyzaj değişimlerinin peyzajların korunması ve planlanması bağlamında değerlendirilmesi: Sapanca Havzası örneği

Abstract

Kentsel alanlarda hızlı nüfus artışı ve kentleşme, sağlıksız gelişen kentsel alanların oluşmasına neden olmakta, dolayısıyla kişilerin doğaya olan ihtiyacı artmaktadır. Bununla birlikte, bu ihtiyaç, kentin yakın çevresindeki kırsal alanlara olan talebi arttırmakta ve bu kaynakların hızla kentleşmesine, bozulmasına ve tükenmesine yol açmaktadır. Orman alanları, tarım arazileri, su kaynakları gibi doğal kaynaklar, kentleşme etkisinden dolayı değişen ve tüketilen kaynakların başında gelmektedir. Çalışma alanı olarak seçilen Sapanca Göl Havzası ülkemiz için önemli bir içme suyu kaynağıdır. Havza son yıllarda ciddi bir yapılaşma tehdidi altındadır. Bu durumda havza sınırları içinde peyzajların fiziki değişimlerine ve ekosisteminde bozulmalara neden olmaktadır. Çalışmanın amacı, havza bütünündeki peyzajların fiziki değişimlerinin tespit edilerek havzanın korunması ve sürdürülebilirliği için peyzaj fonksiyon analizlerinin yapılması ve havza içinde değişimlerde önde gelen yerleşim ve tarım alanları için en uygun alan kullanımlarının belirlenmesiyle ülkemizde APS kapsamında havza bazında yapılan peyzaj planlama çalışmalarına altlık oluşturmaktır. Çalışma 3 aşamada gerçekleştirilmiştir. Birinci aşamada; alana yönelik kaynak ve envanter çalışması yapılmış ve CBS ortamında gerekli altlıklar oluşturulmuştur. İkinci aşamada peyzajların 2000-2018 yılı arası fiziki değişimlerinin belirlenmesi için hava ve uydu fotoğraflarından yararlanılarak manuel sayısallaştırma yapıldı kontrollü sınıflandırma ile 9 sınıf belirlenerek peyzajların fiziki değişimleri yapıldı. Havza bütünündeki peyzajın işleyişini ortaya koymak için doğal fonksiyon analizleri (geçirimlilik ve toprak koruma) ve peyzajın kültürel değerinin ortaya koyulması için kültürel peyzaj fonksiyon analizi yapılmıştır. Bu aşamanın son kısmında, yerleşim ve tarım alanlarının havza içindeki optimal alan kullanımlarının belirlenmesine yönelik uygunluk analizleri yapılmıştır. Üçüncü aşamada, Sapanca Göl Havzası Çevre Düzeni Planı ile peyzaj planlamaya altlık oluşturmak için hazırlanan haritalar karşılaştırılmış mevcut durum değerlendirmesi yapılmış, öneriler geliştirilmiştir.Sonuç olarak havzanın korunması ve sürdürülebilirliği amacıyla havzada fiziki planlara yön vermek ve planlara temel altlık oluşturmak için ekolojik temelli peyzaj planlarının oluşturulmasının önemi vurgulanmıştır.

Rapid population growth and urbanization in urban areas cause unhealthy development and construction of urban areas, thus the citizens need for nature is increasing. This need, however, increases the demand for rural areas in the near surroundings of the city and leads to rapid urbanization, degradation and depletion of these resources. Natural resources such as forest areas, agricultural lands, water resources are at the top of the changing and consumed resources due to urbanization effect. Sapanca Lake Basin, which is chosen as the study area, is an important source of drinking water for our country. The basin has been seriously threatened by urbanization in recent years. In this case, it causes physical changes of landscapes and deterioration of ecosystem within the boundaries of the basin. The aim of the study is to create an infrastructure for landscape planning studies at basin scale in our country under the framework of the European Landscape Convention, in this context this analyses will be made: to determine the physical changes of landscapes in the basin and realization of landscape function analysis for the protection and sustainability of the basin and determination of Optimum area usage in the basin for settlement and agricultural areas. In the study, a three-step method was implemented. In the first stage, an inventory and resource were formed for the area and data base prepared for analysis in GIS environment. In the second stage, in order to determine the physical changes of landscapes between the years 2000-2018, by using the digitization of air and satellite which were digitized manually and 9 categories were determined by controlled classification and physical changes of landscapes were measured. Natural function analyzes (infiltration and soil conversation) were performed to reveal the functioning of the landscape and cultural landscape function analysis was conducted to reveal the cultural value of the landscape in the basin. In the last part of this phase, conformity analyzes were conducted to determine the optimal area utilization of settlements and agricultural areas in the basin. In the third stage, Sapanca Lake Basin Environment Layout Plan is compared with the maps prepared to create a basis for the landscape plan and the current situation was evaluated and suggestions were developed. As a result, emphasizing the importance of creating ecological based landscape plans to guide the physical plans in the basin and to form the basis for the plans for the protection and sustainability of the basin