İstanbul`un işgalinde mülkî ve askerî binalar (1920-1923)

Abstract

İSTANBUL'UN İŞGALİNDE MÜLKÎ VE ASKERÎ BİNALAR ( 1920 – 1923)ÖZETI. Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı Devleti ile İtilaf devletleri arasında Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır. İtilaf Devletleri İstanbul'un doğrudan işgali ile ilgili bir madde olmamasına rağmen 13 Kasım 1918'de İstanbul'a asker çıkarmış ve devletin başkentini fiilen işgal etmişlerdir. Bu işgal sürecinde, fiilî işgalin ilk günü 3.626 askerden müteşekkil askerî kuvvetlerinin ikâmeti için başkentteki birçok resmî ve özel binaya el koymuştur.İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u fiili olarak işgal etmelerinin nedeni Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan daha ağır şartlar içeren bir barış anlaşmasını Osmanlı Devleti'ne kabul ettirmekti. İstanbul'un fiili işgaline rağmen Müttefikler'in istedikleri barış şartları Osmanlı Devleti tarafından kabul edilmediği gibi Anadolu halkı bağımsızlık için mücadeleye başlamıştır. Fiili işgal sürecinin istenilen etkiyi yapmaması üzerine İtilaf Devletleri 16 Mart 1920'de İstanbul'u resmen işgal etmiş ve kendi aleyhlerine gelişen süreci bir barış anlaşması ile sona erdirmek istemişlerdir. Fiili işgal döneminde tam olarak kontrol altına alınamayan Osmanlı Devleti'nin tüm kurumlarına bu süreçte doğrudan müdahalede bulunarak Müttefikler lehine kararlar alınması sağlanılmak istenmiştir.İşgal altında bulunan İstanbul'da, İtilaf devletlerinin toplam askerî varlığı, kısa sürede 50.000'i aşmıştır. Bu süreçte İtilaf devletleri Rus iç savaşından kaçan birçok mülteciyi de İstanbul'a getirmiştir. İstanbul'da yaşanılan yangınlar, işgal ortamı, savaş sonrası gelen yoğun nüfus beraberinde konut problemine de sebep olmuştur. İtilaf kuvvetleri, İstanbul'daki bu soruna çözüm olması amacı ile Osmanlı Devleti'ne ait olan birçok mekânı işgal etmiştir. Osmanlı Devleti'nin, bilhassa stratejik öneme sahip olan binalarının işgal edilmesi; siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik yönlerden büyük sıkıntılara neden olmuştur.Bu tezde, İstanbul'da İtilaf devletleri tarafından binaların işgali ve neticeleri Osmanlı arşiv kaynakları temel alınarak incelenmiştir. Ayrıca İstanbul'un işgali üzerine yapılmış araştırma eserlerinden de istifade edilmiştir. ANAHTAR KELİMELER: İstanbul, İşgal, İtilaf Devletleri, Kışla, Asker, Mektep, Hastane, Belediye, Yangın,

CIVILIAN AND MILITARY BUILDINGS DURING THE OCCUPATION OF ISTANBUL (1920 – 1923) SUMMARYThe Armistice of Moudros was concluded by the Ottoman State and the Allied Powers immediately after the World War One. The Allied Powers landed troops in Istanbul on November 13th, 1918 by using this armistice as an excuse, and occupied the capital of the state de-facto. In the first day of the de-factor occupation, the Allied Powers seized many official and private buildings in the capital to use them as dwelling for their military presence that consisted of 3.626 troops. The Ottoman State and the Allied Powers failed to sign an acceptable peace treaty in spite of the period that passed after the end of the World War One. Along with the Turkish independence movement that started in Anatolia, the Allied Powers officially occupied Istanbul on March 16th, 1920 following the ongoing de-facto occupation. Upon the official occupation, the Allied Powers took control of many key state institutions in the Ottoman State and made interventions in the working systems of these institutions in line with their own interests. Total military presence of the Allied Powers in occupied Istanbul exceeded 50.000 in a short period of time. In addition, the Allied Powers brought many refugees that escaped from the civil war in Russia to Istanbul. The fires, occupation and intense population after the war also resulted in housing problem in Istanbul. The Allied Powers occupied many buildings belonging to the Ottoman Empire to find a solution to this problem in Istanbul. The occupation of the buildings, particularly the strategic buildings of the Ottoman State, caused major problems in political, social, cultural and economic aspects. In this thesis, the occupation of the buildings in Istanbul by the Allied Powers and the consequences of the occupation have been reviewed based on the documentation in the Ottoman archives. Also, significant research works conducted in relation with the occupation of Istanbul have been utilized. KEYWORDS: İstanbul, Occupation, Allied Powers, Barrack, Troop, School, Hospital, Municipality, Fire.