Kırgız lider Rahmankul Kutlu ve Van Kırgızlarının tarihi ve kültürü

Abstract

Van Kırgızlarının ata yurdu, Pamir'in Afganistan hâkimiyetine giren bölümüdür. Afgan Pamiri olarak bilinen bölge ülkenin kuzeydoğusunda Çin, Pakistan ve Tacikistan sınırının kesiştiği bir noktada yer alır. Afgan Kırgızları yaşadıkları dönemde birçok defa Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin (SSCB) taciz ve saldırılarına maruz kaldı. Rahmankul Han kendisine yapılan suikast girişimlerinden ve tacizlerden dolayı 1947 yılında Doğu Türkistan'a iltica etti. Burada iki yıl kaldıktan sonra Çin Komünist Devrimi sonucu Afgan Pamiri'ne geri döndü. Ancak Kırgızların Afgan Pamiri'ndeki sükûnetleri uzun sürmedi. 1978'de Afganistan'da Nisan (Sevr) İhtilali meydana geldi. Komünistler iktidarı ele geçirerek Cumhurbaşkanı Davut Han ve ailesini katletti. SSCB'nin ülkeye müdahale edeceğinden endişelenen Kırgızlar göç etmeye karar verdi. 1978 Ağustosunda 1500 kadar Kırgız Pakistan'a iltica etti. Deniz seviyesinden 4000 metre yükseklikte yaşayan ve soğuk iklime alışkın Kırgızlar Pakistan'ın coğrafi ve iklim şartlarına uyum sağlayamadı. Baş gösteren hastalıklar neticesinde onlarca kişi hayatını kaybetti. Rahmankul Han halkı için yeni bir yurt arayışına girdi. Anavatan olarak gördükleri Türkiye'ye başvurdu; ancak bir netice alamadı. Bazı dostlarının tavsiyesi üzerine Pamir'e benzettiği Alaska'ya yerleşmek için Amerika Birleşik Devletleri nezdinde girişimde bulundu. Kırgızlar 1982 yılında Türkiye Cumhuriyeti tarafından çıkarılan özel bir kanunla Van'ın Erciş ilçesine bağlı Ulupamir köyüne yerleştirildiler. Özgürlükleri ve benliklerini korumak için büyük mücadele veren Kırgızların büyük göçü Türkiye'de son buldu.

A motherland of the Van Kyrgyz people is the Pamir valleys of Afghanistan. This area which is known as the Afghan Pamirs adjoins in northeast the People's Republic of China, Pakistan and Tajikistan.Afghan Kyrgyz people were subjected to harassment and attacks of the USSR many times during that time. Rahmankul Khan himself took refuge in East Turkestan in 1947 due to assassinations and harassment. After two years in East Turkestan, he returned to the Afghan Pamirs as a result of the Chinese Communist Revolution. However, the tranquility of the Kyrgyz in the Afghan Pamir did not last long. In 1978, the Sevr Revolution took place in Afghanistan. Afghan Kyrgyz people decided to emigrate with the concern that the Soviets would intervene in the country. In August 1978, about 1500 members of Afghan Kyrgyz community escaped to Pakistan from Pamirs. Kyrgyz people living at an altitude of 4000 meters above sea level and accustomed to cold climate could not adapt to Pakistan's geographical and climatic conditions. As a result of illnesses, dozens died. Rahmankul Khan started to look for a new home for his people. Kyrgyzs were settled in the village Ulupamir which is located in Erjish distric with a special law enacted by the Republic of Turkey in 1982. The great migration of Afghan Kyrgyzs with a great struggle to preserve their freedom and self-giving ended in Turkey