Sibir Hanlığı (1464-1598)

Abstract

Bu çalışmada Sibir Hanlığı'nın kuruluşundan yıkılışına kadar olan gelişmelerle birlikte hanlığın Türk tarihi açısından öneminin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Kaynaklarda Tümen Hanlığı olarak da adlandırılan Sibir Hanlığı'nın coğrafyası Tura, Tobol ve İşim ırmakları arasındaki topraklarla birlikte İrtiş Irmağı ve Baraba bozkırları bölgesini de kapsamaktaydı. 1480 yılında Altın Orda hâkimiyetinden kurtulan Ruslar, Moskova Knezliği çatısı altında birleşerek zamanla güçlendiler. 1552'de Kazan Hanlığı'nın ve 1556'da Astarhan Hanlığı'nın Ruslar tarafından ele geçirilmesinden sonra benzersiz doğal kaynaklarıyla Sibirya coğrafyasının yolu da artık Ruslara açılmış durumdaydı. Sibir Hanlığı'nda Küçüm Han hüküm sürerken Ruslar Sibir Hanlığı'na ve komşu hanlıklara karşı saldırıya geçtiler.Sibirya tarihinde ve Rusların Sibirya'yı ele geçirmesinde Türk kökenli Stroganov ailesi önemli rol oynadı. Perm bölgesinde büyük topraklara sahip olan Stroganovlar, başta tuz ve kürk olmak üzere Batı Sibirya'nın doğal zenginliklerine göz diktiler ve 1581'de Yermak Timofeeviç başkanlığındaki Rus Kozak birliğini Sibir Hanı Küçüm'ün üzerine gönderdiler. Ateşli silahlar ve diğer yeni teknolojik imkânlara sahip olmayan Sibirliler Kozaklarla baş edebilecek durumda değildi. İki yıllık mücadeleden sonra Kozaklar Sibir Hanlığı'nın başkenti Sibir'i ele geçirdi. Sibir Hanlığı'nın sona ermesinden sonra Batı Sibirya'nın Ruslar tarafından ele geçirilişi hızla tamamlandı. Sibirya'nın tamamen zaptı ise 1593-1604 yıllarında gerçekleşti. ANAHTAR KELİMELER: Sibir Hanlığı, Küçüm Han, Stroganov Ailesi, Sibirya

this study, it is aimed to evaluate the importance of the khanate in terms of Turkish history with the developments from the establishment of the Sibir Khanate to its collapse.The geography of Sibir Khanate, which also called as the Tumen Khanate, also included the Irtysh River and the Baraba steppes with the lands between the rivers of Tura, Tobol and Ishim. The Russians, who escaped the domination of the Golden Horde in 1480, united under the leadership of the Principality of Moscow and became stronger over time. After the capture of the Kazan Khanate in 1552 and the capture of the Astarhan Khanate in 1556 by the Russians, the road of Siberian geography was also now open to the Russians with its unique natural resources. While Küçüm Khan reigned in the Siberian Khanate, the Russians attacked the Siberian Khanate and neighboring khanates.The Stroganov family of Turkish origin played an important role in the history of Siberia and the Russian conquest of Siberia. The Stroganovs, which had large lands in the Perm region, looked at the natural riches of Western Siberia, especially salt and fur, and sent the Russian Kozak garrison under the leadership of Yermak Timofeyevich over Kucum Khan. The Siberians, who lacked firearms and other new technological possibilities, were not in a position to cope with the Kozaks.After two years of struggle, the Cossacs captured the Siberian capital Sibir. After the end of the Sibir Khanate, the occupation of Western Siberia by the Russians was completed quickly. The conquest of whole Siberia took place in 1593-1604.KEYWORDS: Sibir Khanate, Kucum Khan, Stroganov Family, Siberia