Kemoterapi alan hastaların sağlık okuryazarlık düzeyine göre eğitim materyali geliştirilmesi

Abstract

Araştırma, kemoterapi alan hastaların sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi, belirlenen sağlık okuryazarlık düzeyi dikkate alınarak yazılı eğitim materyali geliştirilmesi ve uygunluğunun değerlendirilmesi amacıyla tanımlayıcı ve metodolojik araştırma yöntemine göre gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini, bir üniversite hastanesinin İç Hastalıkları Anabilim Dalı Medikal Onkoloji Polikliniğine kemoterapi tedavisi için başvuran hastalar oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini ise, evren büyüklüğü bilinmeyen örneklem hesabı ile belirlenen ve evreni temsil gücüne sahip 360 kemoterapi alan hasta oluşturmuştur. Örnekleme alınacak katılımcılar araştırma kriterlerini karşılayan kişilerden gelişigüzel örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. Araştırmanın verileri; Hasta Bilgi Formu, Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32 (TSOY-32), Yazılı Materyallerin Uygunluğunun Değerlendirilmesi Formu, DISCERN Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. `Kemoterapi Hasta Eğitim Rehberi`; John Hopkins Üniversitesi İletişim Programları Merkezi (JHU/PCS) tarafından belirlenen yazılı eğitim materyalini geliştirme aşamaları (Analiz, Planlama, Materyal Geliştirme, Uygulama ve İzlem, Değerlendirme) dikkate alınarak geliştirilmiştir. Elde elde edilen veriler, İstanbul Üniversitesi lisanslı IBM SPSS Statistics 21 programında analiz edilmiş, verilerin değerlendirilmesinde sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma, Pearson Korelasyon testi, t testi, Tukey HSD ve Kruskal Wallis için Bonferroni düzeltmeli Mann Whitney U testleri kullanılmıştır. Kemoterapi alan hastaların yaş ortalaması 45,46±12,96'dır. Çoğunluğu kadın olup evlidir, eşi ve çocukları ile birlikte yaşamaktadır. Ağırlıklı olarak lise, üniversite ve lisansüstü eğitim mezunudur. Kemoterapi alan hastaların çoğunluğunun (%62,8) ailesinde ya da yakın çevresinde kemoterapi alan bireyle etkileşimi olmuştur. Kemoterapi alan hastaların çoğunluğu (%73,6) kemoterapi ile ilgili bilgi sahibidir. Ancak çok azı (%19,2) sahip olduğu bu bilgiyi yeterli bulmaktadır. Kemoterapi alan hastalar kemoterapi ile ilgili bilgiyi çoğunlukla internetten, hekimden, bir başka hastadan ve hemşireden edinmiştir. Kemoterapi alan hastalar öncelikle kemoterapinin yan etkileri ve baş etme yöntemleri, beslenme, kemoterapi uygulamasından sonra evde bakım, enfeksiyondan korunma ve geleceğe yönelik ümitsizlikle/stresle baş etme yolları, kemoterapi uygulanması sırasında yaşanabilecek durumlar konu/konularında eğitime gereksinim duymaktadır. Kemoterapi alan hastaların çoğunluğunun (%72,2) sağlık okuryazarlık düzeyi yetersiz ve sınırlı-sorunlu, çok azının (%6,1) mükemmeldir. Geliştirilen `Kemoterapi Hasta Eğitim Rehberi`nin uzmanlara ve kemoterapi alan hastalara göre içerik, okur-yazarlık durumu, resim, grafik, tablo ve liste, planlama, öğrenme ve isteklendirme, kültürel uygunluk açısından okunabilirlik düzeyi, güvenirliği ve bilgi kalitesi yüksektir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda; farklı disiplinlerdeki sağlık çalışanları (hekim, hemşire, fizyoterapist vb.) ve sağlık politikaları düzenleyicileri ile işbirliği içinde toplumun, sağlıklı/hasta bireylerin sağlık okuryazarlık düzeylerini dikkate alarak yazılı eğitim materyallerinin geliştirilmesi, geliştirilen yazılı eğitim materyallerinin okunabilirlik düzeyi, güvenirliği ve bilgi kalitesi açısından değerlendirilmesi ve sağlıklı/hasta bireylerin sağlık okuryazarlık düzeylerini yükseltecek eğitim etkinliklerini planlaması ve düzenlemesi önerilebilir.Anahtar Kelimeler: Sağlık Okuryazarlığı, Yazılı Eğitim Materyali, Hasta Eğitimi, Kemoterapi, Hemşire

The research was carried out according to the descriptive and methodological research method with aim of determining health literacy levels of patients receiving chemotherapy and by considering the determined level of health literacy developing written education material for determined level of health literacy and evaluation of its conformity. The population of the study was consisted of patients who applied the chemotherapy treatment for the Medical Oncology Polyclinics Department of Internal Medicine at a university hospital. The sample of the study consisted of 360 chemotherapy patients who are able to represent population, determined by sample size calculation for unknown population. Participants were selected by random sampling method among patients who meet the research criteria. The data of the research was collected using the DISCERN Scale from Patient Data Form, Turkish Health Literacy Scale-32 (TSOY-32), Evaluation of the Conformity of Written Materials Form. `Chemotherapy Patient Training Guide` was prepared by taking Stages of the development of written training material (Analysis, Planning, Material Development, Implementation and Monitoring, Evaluation) specified by the John Hopkins University Communications Programs Center (JHU / PCS) into consideration. The obtained data were analyzed in the IBM SPSS Statistics 21 program licensed by Istanbul University. In the evaluation of data tests such as number, percentage, mean and standard deviation, Pearson Correlation test, t test, Tukey HSD and for Kruskal Wallis. Bonferroni corrected Mann Whitney U were used. The average age of patients receiving chemotherapy is 45.46 ± 12.96. Most of them are married women with children who are mainly graduated from high school, university and graduate education. The majority of patients receiving chemotherapy (62.8%) had interaction with the person receiving chemotherapy in the family or nearby. The majority of patients (73.6%) receiving chemotherapy have knowledge about chemotherapy However, very few of them (19.2%) finds their information on chemotherapy sufficient. Patients who received chemotherapy often received information about chemotherapy from Internet, a physician, another patient or a nurse. Patients receiving chemotherapy require training primarily on the side effects of chemotherapy, nutrition, home care after chemotherapy, prevention of infection and ways of coping with the future / hopelessness and stress, situations that may occur during the application of chemotherapy. The majority of patients who are receiving chemotherapy (72.2%) have insufficient limited-problematic health literacy level, while very few (6.1%) are excellent. The developed Chemotherapy Patient Training Guide has a high level of readability, reliability, and quality of information in terms of content, literacy status, picture, graphic, table and list, planning, learning and motivation, cultural compliance, both for experts and patients receiving chemotherapy. With cooperation of health care professionals work on the development and growth of written training materials in different disciplines (physicians, nurses, physiotherapists, etc.) and health policy regulators, it can be advised planning and organizing training activities, development of written training materials and evaluation of the readability level, reliability and information quality of the developed written training materials in accordance with results obtained from the research. Key Words: Health Literacy, Written Education Material, Patient Education, Chemotherapy, Nurse