Kentsel planlama sürecinde sosyal donatımlardan eğitim birimleri ile ilgili plan kararlarının verilmesinde kavramsal ilkeler

Abstract

MİMAR SINAN ÜNİVERSİTESİ Fen Bilimleri Enstitüsü - Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı Kentsel Planlama Yüksek lisans Programı Konu : Kentsel Planlama Sürecinde Sosyal Donatımlardan Eğitim Birimleri ile İlgili Plan Kararlarının Verilmesinde Kavramsal İlkeler Danışman : Doç. Dr. Aykut Karaman Hazırlayan : Fatma Unsal Anahtar Kelimeler :Kentsel Planlama, Sosyal Donatı, Donatı Standartları, Eğitim Birimleri ÖZET Kentsel planlamada, hakkında karar verilen sosyal donatılar ve bunlara ait standartların, ihtiyaçlara yönelik ve uygulanabilir nitelikte olması için yerleşmelerin çok boyutlu olarak analiz edilmesi ve plan kararlarının bu doğrultuda geliştiril mesi gerekmektedir. Bu çalışma kapsamında, sosyal donatılar arasında önemli bir yer tutan eğitim birimleri ile ilgili plan kararlarının verilmesi sürecinde, yerleşmelerin etkili olan özellikleri ve bu özelliklerin, eğitim birimleri ile ilgili plan kararlarını etkileme biçimi incelenmektedir. Bu etkileşimin daha kolay ve anlaşılabilir olması için, yerleşmeler ve eğitim, öncelikle ayrı ayn ele alınarak tanımlanmakta ve temel yapısal özelliklerinden söz edilmektedir. Başarılı planlama için ön koşul, yerleşmelerin doğru olarak tanımlanmasıdır. Bu noktadan hareket edilerek, yerleşmenin, fiziki görünüşlerine, idari yapılarına, nüfuslarına ve fonksiyonlarına göre farklı tanımları yapılmaktadır. Bu araştırma kapsamında ise, yerleşmeler, yaşam biçimleri bakımından kırsal ve kentsel, gelişme potansfyeli bakımından mevcut ve yeni yerleşmeler olarak iki temel grupta değerlendirilmektedir. Bütün yerleşmeler için geçerli olan temel mekansal bölünmeler (konut, altyapı, donatım) ve bu bölünmeler sonucu ortaya çıkan yerleşme elemanları tanımlanarak yerleşme bütünü içinde donatım birimlerinin yeri kavramsal olarak açıklanmaktadır. Bu donatım birimlerinden biri olan eğitim kurumları ise öncelikle genel anlamda, daha sonra da Türk milli eğitim sistemi çerçevesinde ele alınarak, konunun mekansal boyutuna dikkat çekilmektedir.Yerleşmelerin bir elemanı olarak donatım birimleri ve bir donatım birimi olan eğitim kurumlarını kavramsal olarak ele alan bu kurgu içinde ortaya çıkan görüşler doğrultusunda, yerleşmelerin, eğitim birimleri planlamasında etkili olan özellikleri belirlenmeye çalışılmaktadır. Bu özellikler; talebin, arzın ve eğitim kurumlarının dağılımının belirleyicileri olarak üç temel grupta toplanmaktadır. Talebi belirleyen özellikler, yerleşme halkından ve yerleşmelerin etki alanlarından kaynaklanmaktadır. Arzı belirleyen özellikler, kamu adına karar verme yetkisi olan kişiler ve kurumlar tarafından yönlendirilmektedir. Dağılımı belirleyen fiziksel özellikler ise `nerede` sorusunun yanıtlanabilmesi için yerleşmelerin coğrafi yapısından kaynaklanan sınırlayıcılar ve olanaklardır. Yerleşme ile ilgili analitik çalışmalar ve eğitim birimlerinin planlanmasını etkileyecek özelliklerin belirlen mesinden sonra, plan kararlarının üretilmesi aşamasına gelinmektedir. Bu aşamada, optimum konum, büyüklük, finansman modeli ve işletme dönemi ile ilgili kararların netlik kazanması gerekmektedir. İdeal planlama modeli yaklaşımı içinde yapılan bu araştırma, mevcut sistem ve mevzuattan kaynaklanan aksaklıklar ve bu sorunları aşabilmek için çözüm arayışlanna da yer vermektedir. Kısaca, bu çalışma, çözüm alternatiflerinin çoğaltılabilmesi ve düşünce yollarının açılabilmesinde kullanılmak üzere, yerleşmeler ve eğitim kurumlan ile ilgili kav ramsal tanımlamalar ve bunlar arasındaki ilişkilerin açıklanması üzerinde yoğunlaşmaktadır.

SUMMARY Subject: Establishment of Planning Decisions Related to Educational Instutions as a Social Equipment in Urban Planning Process. In city planning, in order to define the social institutional equipment and their specifications in an applicable fashion and in line with needs; the settlements have to be analyzed in multi - dimensions and the planning policies have to be developed properly. In this study, the characteristics of the settlements and the way these characteristics influence the planning decisions during the planning process of urban social equipment is discussed in the example of educational institutions which has an important place among them. In order to explain this relationship better, the concept of settlements and education are described seperately and with their basic structural parameters. For succesful planning, first of all settlements have to be characterized well, i.e. according to physical outlook, administration type, population and functions. In this study, settlements are grouped as urban - rural from a lifestyle point of view and existing - new from a development perspective. The three main spatial divisions, i.e. residence, infrastructure, equipment and the settlement elements which are the results of these divisions are defined in the whole of the settlement so that the role of the equipment becomes conceptually clear. Educational institution which is one of these equipment is examined in general terms, within the context of the Turkish National Education System, drawing attention to the spatial dimension. The characteristics of the settlement which influence the planning of the educational institutions are analysed with views that emerge from the sequence of settlement, equipment and educational institutions. These characteristics can be defined in 3 groups as those determining the demand for, the supply of and the distribution of educational institutions. The ones determining the demand originate from the people in the settlement and the influence area. The parameters defining the supply are set by the individuals and the instituions that have the authority to decide on behalf of the public. The characteristics that finalize the distribution of institutions are the geopraphicallimitations and the physical resources which reply to the question of `where`. After the anatysis of the settlement and. the specification of the characteristics which influence the planning process of the educational institution is completed, the stage of planning decisions is reached. In this stage, decisions concerning the optimum location, size, funding and the operation are crystallized. This research which starts from an approach of ideal planning model also covers the proposed solutions for the shortcomings of the present system and the legislation. In essence this study focuses on the conceptual definitions and the interdependencies between the characteristics of the settlements and the planning decisions of educational institutions in order to provide solutions and to create new channels of vision.