Balat Tarihi Süreç İçinde Sosyal Yapının Değişimi ve Mekansal Etkileri

Abstract

İstanbul, konumu ve sahip olduğu güzel doğası nedeniyle tarih boyunca çeşitli halkların ve kültürlerin yerleşim merkezi olmuş, devletlere başkentlik yapmış, önemli bir odak noktası olmuştur. Çağlar boyunca birlikte, yan yana yaşayan ve kendi kültürlerini kente yansıtan farklı dinlere ve dillere sahip topluluklar, İstanbul mozaiğinin parçalarını oluşturmuşlardır. İstanbul'a iş yapmaya gelenler ve İstanbul'da yaşayan azınlıklar kentin farklı kesimlerinde yerleşmiştir. İstanbul'da özellikle Pera bölgesinde elçilik binaları ve kiliselerini inşa etmeye başlamışlardır. Varlıklı olan kesim Beyoğlu'nda, diğer gruplar da kendi mahallelerinde taş binalar yaptırmışlardır. Bu akım sonucu İstanbul'da ilk katlı konut örnekleri ortaya çıkmış ve apartmanlaşmaya ilk adımlar atılmıştır. Ahşap köşkler ve evler arasında bu binalar o dönemi ve özelliklerini yansıtan belgeler haline gelmişlerdir. İstanbul'da bugüne kadar yaşamlarını sürdüren azınlık gruplar; ağırlıklı olarak; Museviler, Ermeniler ve Rumlardır. Tarih süreci içinde 1. Dünya Savaşı, Mübadele Antlaşmaları, Kıbrıs sorunu, 6-7 Eylül olayları, siyasal gerginlikler gibi nedenlerle bu etnik grupların nüfusunda önemli değişimler olmuştur. İstanbul'da yaşayan azınlık grupları içinde, tarih olarak en eskilere dayanan museviler ise `varlık vergisi`nin getirdiği güçlükler ve İsrail Devletinin kurulması ile birlikte göç etmiş, varlıklı olanlar da kendi kurdukları mahalleler; Balat ve Hasköy'ü terk ederek kentin daha modern ve prestijli bölgelerine yerleşmişlerdir. Tüm bu nüfus olayları İstanbul'da azımsanmayacak sayıda binayı mülkiyet açısından sorunlu hale getirmiştir. Bu mülkiyet sorunları, binaların, giderek de mahallelerin çöküntü haline gelmesine sebep olmuştur. Kentin içinde yayılmış azınlık mahallerinin bir kısmı terk edilmeleri sonucu ortaya çıkan mülkiyet sorunları ve yeni sahiplerinin kötü kullanımı sonucu yok olan tarihi bölgelerdendir.Bu tezde Balat semtinin tarih içinde değişen mekânsal, sosyal ve ekonomik yapı özellikleri incelenmiştir. Yapılan analitik çalışmalar sonucu hedeflenen ise; bugün büyük bir kısmı çöküntü alanı haline gelmiş ve özgün tarihsel ve mekânsal değerleri yok olmaya yüz tutmuşBalat semtinin geçmişte ve bugün sahip olduğu tarihi değerleri ortaya çıkarmaktır.Bugün bir kısmı yıkımlar, terk edilmeleri ve yangınlar sonucu yok olmuş olan, ancak İstanbul'un siyasi, sosyal ve ekonomik yaşamı doğrudan etkileyen azınlıkların inşa ettikleri anıtsal yapıları belgelemektir. Balat semtini oluşturan ve simgesi haline gelen Musevi cemaatini, geçmiş dönemlerdeki siyasal ve ekonomik gelişmelerin etkileriyle birlikte inceleyerek, Balat'taki sosyal yapı dönüşümünün nedenlerini ortaya koymak tezin hedefleri arasındadır. Kentsel yada bölgesel ölçekte korumanın sağlanabilmesi büyük oranda halkın katılımı ile gerçekleşebilmektedir. Balat'taki koruma sorunlarının temelinde bugün Balat'ta yaşayan kesimin sosyo-ekonomik koşulları yatmaktadır. Araştırmanın amacı doğrultusunda, alan ve anket çalışmaları ile bugünkü `Balat`ın sosyo-ekonomik yapısı ve halkın korumaya yaklaşım ve katılımına yönelik sonuçlar ortaya konmuştur.

Due to its beautiful nature, Istanbul has a variety of history, it became a center of settlement of different people and cultures and became an important focal point. Throughout the ages, communities with different religions and languages living side by side and reflecting their culture to the city have formed parts of the Istanbul mosaic. Those who came to Istanbul to work and living in Istanbul were settled in different parts of the city. They started to build embassy buildings and churches in Istanbul especially in Pera region. The wealthy people in Beyoğlu, the other groups have built stone buildings in their neighborhoods. As a result of this flow, the first examples of residential buildings have emerged in Istanbul and the first steps have been taken for apartment building. Among the wooden mansions and houses, these buildings have become documents reflecting that period and its features.Minority groups living in Istanbul until today; predominantly; Jews, Armenians and Greeks. Within the history period, there have been important changes in the population of these ethnic groups due to reasons such as World War I, Exchange Agreements, Cyprus problem, 6-7 September events and political tensions. Among the minority groups living in Istanbul, the oldest are Jews and they have migrated along with the difficulties of the wealth tax and the establishment of the State of Israel. Some of them left Balat and Hasköy and settled in more modern and prestigious areas of the city. All these population incidents have made a considerable number of buildings in Istanbul problematic. These property problems have led to the collapse of the neighborhoods. It is one of the historical districts that have been destroyed due to property problems resulting from the abandonment of some of the minority areas spread within the city and the bad use of new owners.In this thesis, spatial, social and economic structure characteristics of Balat district in history have been examined. If the result of analytical studies is targeted; today a large part of the collapsed area has become and the original historical and spatial values have been destroyed.Today, some of the monumental structures built by minorities that have been destroyed as a result of destruction, abandonment and fires but which directly affect the political, social and economic life of Istanbul. Examining the reasons of the social structure transformation in Balat by examining the Jewish community, which became the symbol of Balat district and became the symbol of the political and economic developments in the past. The provision of conservation at urban or regional level can be achieved with the participation of the public. The basis of the protection problems in Balat today is the socio-economic conditions of the people living in Balat. For the purpose of the study, the results of the field and survey studies; the socio-economic structure of Balat and their approach and participation to the conservation of the people have been revealed.