Çevresel değerlerin yitirilmesine karşı bir araç olarak çevreselci planlama modeli üzerine bir deneme

Abstract

ÖZET 1970'lerde uluslararası düzeyde tartışılmaya başlanan çevre olgusu 1980'lerde de Türkiye'de topluma malolmuştur. Hızlı bir evrim geçiren insanoğlunun yeni yaşam biçimi çevre kirliliğini hızlandırıcı niteliktedir. Artan nüfus, yapılanma ve tüketim her yönüyle mekana yansımaktadır. Çevre kirliliğini ve önleme yollarını değerlendirirken ekolojik analiz gereklidir, ancak diğer çevre bilimleriyle de özellikle, şehircilikle ilişkilendiren yaklaşım zorunludur. Bu çalışmada ekolojiyi dışlamadan, ama çevre olgusunun toplumsal, kültürel, ekonomik, politik, fiziksel olanak ve çelişkilerini de araştırma kapsamına alan bir yaklaşım izlenmiştir. Planlamada çevresel değerler açısından olumlu yaklaşımlar geliştirilmiştir: Ekolojik Yaklaşımlı Planlama ve Sürdürülebilir Kalkınma. Teknik olarak kent planlarının yalnızca ekolojik ya da ekonomik veya sosyolojik olması olası değildir. Bu tür sıfat kullanımının dilbilimsel bir yanılgı olduğu bir yana bırakılırsa ekolojik planlamanın ve sürdürülebilir kalkınmanın çevre sorunları ile ilgilenen, ancak enerji türünün dışsal (çevresel) maliyetini ve atıkları uygulama evresine bırakan yaklaşımlar olduğu görülmektedir. Bu tezde önerilen model denemesi, enerji ve atığı planlamada değerlendirilmesi gereken değişkenler olarak ele almaktadır. Birinci bölümde çevre, ekoloji ve ekosistem tanımları yapılmakta ve insan-çevre- planlama ve çevresel değerler kavramları ele alınmaktadır. İkinci bölümde, çevre sorunlarının nedenleri, türleri ve insan sağlığına etkiler aktarılmıştır. Üçüncü bölümde ise; planlamada yeni yaklaşımlar incelenmiştir. IIIDördüncü ve son bölümde tanımların ilişkisinde Türkiye'de çevreselci yaklaşımın araçları saptandıktan sonra çevreselci planlama yaklaşımı ele alınmıştır. Model denemesinde; amaç, ilkeler, sınırlayıcılar, ölçütler, belirleyiciler ve değişkenler saptandıktan sonra simülasyon yapılmıştır. iv

SUMMARY Environment, which became an internationally recognized phenomenon during 1970's, gained public acceptance and recognition in Turkey only during 1980's.New life style of human being is the result of his evaluationtoward abuse and misuse of his environment. Population increase and consumptionhabits are reflected on physical space. Evaluation of environmental pollution and its prevention necessities an ecological analysis combined with other environmental sciences including urban studies. This study is an effort to analyse the phenomenon of environment not only from ecological point of view, but with its social, economic, cultural, political and physical components as a whole. Ecological Planning and Sustainable Development are positive approaches on planning for environmental values. It is technically impossible to make ecological, economical or sociological city planning. It is not so important using this kind of adjective as a linguistic false, on the other hand, ecological planning and sustainable development are interested with environmental problems. But these approaches leave external costs of kinds of energy and pollutant to practice phase of planning. On this thesis, took energy and pollutants up as variables. First chapter is on the discription of environment, ecology and eco-system, and conception of human-environment-planning and environmental values. Second chapter is on human-environment relation, its evalution from human- nature relation to present environmental problems, their causes, types and effects on human health. Third chapter is on new approaches to planning, like ecological planning and sustainable development, to planning, and international organisations.Fourth chapter is description of problems within the context of environmental sound policies in Turkey, evalution of environmentalist planning approach. In this model essay; goal, principles, boundary conditions, criterians, variables and constants described and then simulated. VI