Türkiye`de ahşap evin bölgelere göre yapısal olarak incelenmesi ve restorasyonlarında yöntem

Abstract

IV ÖZET Tezin amacı; Türkiye'de, ahşap evin bölgelere göre gelişen yapısal sisteminin incelenmesi ve evrensel koruma boyutunda, yapısal özgünlüklerini yitirmeden, restorasyon çalışmalarının yapılmasını amaçlayan yöntem önerilerini geliştirmektir. Tez dört bölümden meydana gelmektedir. 1.Bölümde; Tarihsel süreç içerisinde, yerleşik düzene geçiş ile başlayıp, Türkiye'de çeşitli kültür bileşenlerinin izlerini taşıyarak gelişen konut mimarisinin, büyük bölümünü oluşturan ahşap evlerin, kökeni ve gelişimi irdelenmektedir. Bu gelişimi, planlama ve yapısal kurgu olmak üzere iki bölümde ele alındığında; kullanım açısından ortak özellikler gösteren oda, eyvan, avlu veya bahçeye açılan galeri ya da sofa öğeleri en basit plandan, en gelişmiş plana kadar, yöresel küçük farklılıklar göstermekle birlikte, benzer çözümlenmektedir. Yapısal kurgu açısından ise, yöresellik olgusu, önemli bir unsur olmakta ve bu etkileşim doğrultusunda, ahşap yığma, ahşap karkas ve karma sistem olmak üzere tanımlanan ahşap evler, bu üç ana grup ve alt başlıklarında biçimlenmektedir. Bu tanıma uygun üretilen evlerin, Türkiye'nin Kuzey-Orta-Batı-Güney Anadolu ve Marmara Bölgelerinde yaygınlaştıkları saptanmaktadır. 2. Bölümde; Genel olarak ılıman, yağışlı ve ormanlık bölgelerin ürünü olarak ortaya çıkan ahşap evler, 18.yüzyıl ortalan ve 20.yüzyıl başlan olarak tarihlenebilen, 36 adet örnek evin özellikleri doğrultusundaki yapısal sistemleri ile incelenmektedir. Her bölge için ortaya konan yöresel özellikler ve ahşap malzeme olanakları sonucu meydana gelen yapısal sistemler, temelden çatıya kadar detaylı irdelenerek, oluşturulan `yapı strüktürleri` ile bölgelerin genel yapısal kurgu özelliklerini bulmaya yönelik, Bölgesel Yapı Sistemi İnceleme Tablosu düzenlenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda, genelde kargir zemin kat duvarları üstüne düzenlenen ahşap karkas sistem, duvar kurgusu biçimine göre çeşitlenmekte ve adlandırılmaktadır. Bir başkent ürünü olarak ortaya çıkan İstanbul evleri ve etkilediği yerleşimler dışındaki bölgelerde, ahşap evler çoğunlukla ahşap karkas arası dolgulu olarak üretilmektedirler. Benzer özellikler taşıyan yapı sistemlerinin yer aldığı bölgeler arasında bir gruplandırma çalışmasına gidilerek, yapısal sistem bölgeleri oluşturulmaktadır.3. Bölümde; geleneksel ahşap evin günümüz koşullarında yapısal koruma sorunları, yapısal bozulma nedenlerine bağlı olarak ortaya konulmaktadır. Ahşap, fiziksel açıdan, olumsuz dış etkenler karşısında korunamadığı durumlarda oldukça dayanıksız bir malzemedir. Bünyesinde bulundurduğu yararlı özelliklerinin yanısıra, boyutsal değişebilirlik, yıpranma, çürüme gibi olumsuz özelliklere de sahiptir. Bu özellikler, yapıların doğrudan etkilendikleri ferdi ve doğal nedenler, dolaylı olarak etkilendikleri toplumsal nedenler ile birleştiklerinde kaçınılmaz yapısal bozulmalar meydana gelmektedir. Ahşap evlerin restorasyonlarında, sağlıklı müdahale biçimlerinin belirlenmesi, yapısal sorunların doğru saptanması ile mümkün olmaktadır. Bu amaçla, ahşap evlerin yapısal bozulma durumlarının incelenerek değerlendirilmesi ve bunun, uygulama öncesi zorunluluğu olan, bir ön çalışma niteliği taşıması gerekliliği ortaya konmaktadır. 4. Sonuç Bölümünde; Yapısal olarak oluşumu ve gelişimi irdelenen ahşap evlerin, ayırt edici özelliği olan `ahşap strüktür`ün, gelecek kuşaklara belgesel niteliğinde aktarılabilmesi için, restorasyon aşamasında `olduğu gibi` mümkün olan en üst düzeyde korunmasına, zorunlu durumlarda minimum düzeyde takviye edici önlemlerin alınmasına yönelik, kuramsal ve yapısal açıdan öneriler geliştirilmektedir.

VI SUMMARY The main purpose of this thesis is to analyse the evolution of different structural systems of timber houses and design methods to renovate these according to generally accepted universal protection guidelines. The thesis is comprised of four sections: In Section I; The roots and evolution of timber houses which account for the largest portion of building architecture that reflect diverse cultural characteristics in Turkey over time is analysed. This evolution can be analysed under two separate topics: planning and structural composition. Although, there are minor indigenous differences, in terms of their plans (no matter how complicated or simple the plan might be) rooms, eyvan, courtyards, galleries and sofas exhibit similar characteristics. In terms of structural composition, indigenous characteristics play a significant role as a result of which timber houses are categorised under three different headlines, namely timber masif, timber framework and combination systems. Examples of houses that can be classified as above are seen in the Mid-North and South-West Anatolia and Marmara regions. In Section II, Timber houses origins of which can be traced back to the 18th and 20th centuries, that are generally the end product of mild, and rainy forest lands are analysed along the lines of structural design of 36 prototype houses. The Regional Structural Systems Analysis Table aims to differentiate the regional general characteristics of various structural designs. This table is constructed by examining the structural systems based on the indigenous characteristics of each region and the quality of timber materials available in those regions. The resulting evidence indicates that in general timber framework founded on masonry walls is classified and named according to the architectural composition. With the exception of Istanbul houses, typical capital city houses, and the regions influenced by these, timber houses are in general founded as wooden framework infields. Regional structural systems are developed by grouping structural compositions that exhibit similar characteristics.In Section IH; The problems of protecting and preserving the structural systems of timber houses are analysed under current conditions. Timber is a very weak physical material if it cannot be protected against adverse external factors. Besides its many useful characteristics, timber is prone to dimensional changes, decay and corruption. These very characteristics in addition to the natural factors the structural design is faced with result in serious deflection problems especially when combined with the social factors. In renovating timber houses, it is crucial that the reasons for structural deflections be analysed very carefully and diagnosed correctly to come up with the right solution. Therefore, cases of creep deflections and crushing of timber structures should be studied as a pre-condition for a healthy and successful implementation. In Section IV; Conclusion, conceptual and structural suggestions are introduced in order to preserve and hand the existing and differentiating wooden structures of timber houses to next generations. These are basic precautions that need to be taken so as to protect the structure at a maximum level and ensure that the supporting external solutions are kept at minimal levels.