Konut alanlarının iyileştirilmesinde toplumsal bağların rolü

Abstract

ÖZET Tez çalışmasının amacı dar gelirlilerin yaşadığı, eskiyen ve kalite kaybına uğrayan kent-içi konut alanlarının iyileştirilmesinde toplumsal süreçlerin rolünü araştırmaktır. Batı kaynaklı konut iyileştirme örnekleri daha çok fiziksel iyileştirme üzerinde durmaktadır. Oysa salt finansal desteğe dayalı iyileştirme politikalarının sosyal profilde yarattığı değişikliğin yıkıp yeniden yapmaktan pek farkı olmadığı görülmektedir. Bu çalışma, konut alanlarının iyileştirilmesinde yerel topluluğu kesintiye uğratmaksızın yaşam şartlarının iyileştirilmesinin yollarım ortaya koymaya yardımcı olmayı hedeflemektedir. Araştırmada konut çevrelerinin modern kentte bir toplumsal ilişki ortamı olmaya devam edip etmediği sorusundan hareketle, topluluk - community kavramının günümüzdeki anlamı üzerinde durulmaktadır. Araştırma yerel bir topluluk mekanı olan mahalle üzerinde odaklanmaktadır. Günümüzde, `anonim` kent içinde varlıklarım sürdürmekte zorlanan kesimler bir takım `dayanışma adacıkları` oluşturmaktadır. İnsanlar bu `dayanışma adacıkları` içinde yaşadığı sürece, kentin anonim ve kaotik yapısı içinde varolabilir. Bu adacıklar farklı zeminlerde oluşabilir; hemşehrilik, ideoloji, inanç, ortak yaşam biçimleri, ortak geçmişe sahip olmak ya da aynı mekanı uzun yıllar paylaşmak gibi. Dar gelirli kesimin yaşadığı kent içi alanlarda biraraya gelme biçimleri hemşehrilik ve komşuluk olarak ortaya çıkmaktadır. İstanbul'da iki yerde alan çalışması yürütülmüştür. Birinci çalışma alanı -Tozkoparan- I960 larda gecekondu önleme bölgesi olarak yapılan bir sosyal konut alanıdır. Buraya dönemin gecekondu yıkımlarından gelenler yerleşmiştir. Yerel topluluk çok parçalı, dağınık bir yapı sergilemektedir. Toplumsal ilişki biçimi komşulukla sınırlıdır. İkinci çalışma alanı bir kent-içi tarihi alan olan Tophane'dir. Tophane çok fonksiyonlu bir tarihi merkez içinde sıkışmış bir özellik göstermektedir. Yerel topluluk hemşehrilik temelinde oluşmuş, içe kapalı bir yapıdadır. Her iki örnekte de sakinlerin yaşadıkları yere karşı çok olumlu denemeyecek yaklaşımları vardır. Yerel örgütlenme düşük düzeydedir. Her iki örneğin gerek kent içi konumlan, gelişme potansiyelleri, gerekse yerel topluluğun özellikleri açısından farklı yaklaşımlara ihtiyaçları vardır. İyileştirme programlan yerel topluluğun potansiyelini arttırmasına,, kendisini daha geniş bir çerçeve içinde olumlu bir pozisyona getirme kabiliyetini geliştirmesine yardımcı olmalıdır, Anahtar kelimeler: Konut Alanlarının İyileştirilmesi, Yerel Topluluk, Mahalle

II SUMMARY The aim of this study is to reveal the role of social processes in improvement of old and deteriorated residential areas, in which low-income groups reside. West oriented housing rehabilitation cases focuses on mainly physical aspects of the process, But physical rehabilitaton creates a radical change in social profile of the area. This study will contribute in developing an improvement programme that does not interrupt existing community. The main concept in the study is the community and its meaning in modern age. It focuses on mahalle as a territorial community. Today people who want to survive in an `anonymous` and complex city life establish a kind of `solidarity islands`. These can be developed on various bases like townsmenship (hemşehrilik), ideology, religion, and common life styles, having a common past or living in the same place. Mahalle can be regarded as a place of local community of that kind whereas it took more fragmented and loose forms in modern times. Main social relations are townsmenship (hemşehrilik) and komşuluk in the inner city areas inwhich low income people reside. Two case studies have been conducted in İstanbul; Tozkoparan, a social housing area and Tophane* an inner city deteriorated housing area. The former one was built after a citywide squatter clearance programme which had interrupted close relations within old squatter communities. In thirty years, block residents have developed strong neighborhood relations, but social pattern looks still fragmented, The latter case study, Tophane, gets jammed into non-residential functions of historical city center. An immigrant community is established there. It exhibits an introverted identity. The attitude of residents to their environment is not very positive for both cases. As a result, it is proposed first that urban planners should learn to approach to residential area to be improved with a `look from inside`. Urban planners are to expand their understanding from the `physical` one to the `social` one. Second, necessity of residential area having its organised power on its destiny is crucial; for this matter it is suggested for urban planners to support local organisations. Keywords: Housing Rehabilitation, Local Community, Neighborhood