İstanbul kent çeperinde saçaklanma ve sürdürülebilirlik: Eyüp kent çeperi örneği

Abstract

ÖZET Metropoliten alanların dışa doğru gelişerek yayılması, saçaklanma ve kent çeperi olgusunun ortaya çıkmasına neden olmuştur. Saçaklanma alanlardaki hızlı dönüşüm birçok sorunun kaynağını teşkil etmiştir. Çeperdeki değişimin analizi, saçaklanma dinamiklerinin ve bu alanlarda oluşan sorunların belirlenerek, İstanbul Metropoliten Alanı saçaklanma alanlarında oluşan sorunların araştırılması, çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Saçaklanma alanlarda ortaya çıkan sorunlar, metropoliten kent çeperinde gelişim ve dönüşüm, ekonomik ve mekansal boyutlarıyla ele alınmıştır Saçaklanma olgusunun anlaşılması için öncelikle kuramsal boyutu araştırılmıştır Metropoliten alanların çevresinde bulanan kırsal alanlar ve yerleşmeler, saçaklanma sürecinde değişerek metropoliten kentin bir parçası haline gelmektedir. Kent çeperindeki değişim süreci ve niteliği, kentin metropolitenleşme ve saçaklanma durumuna bağlıdır. Bu sebeple gelişmiş ve gelişmekte olan ülke metropollerindeki saçaklanma olgusu birbirinden farklıdır. Daha çok gelişmekte olan ülke metropolleri saçaklanma olgusu araştırılmıştır. Metropolleşme sürecinde oluşan altbölgeler incelenerek, kent çeperi belirlenmiştir. Çeper, metropoliten alanın alt bölgelerden biri olup. merkezden sonra gelen kuşaktır. Kendi içinde kırsal ve kentsel çeper olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Kent çeperinin belirlenmesi için belirli kriterler kullanılmaktadır. Türkiye'de ve dünyada kent çeperi ve kriterleri ilgili yapılmış olan çalışmalar ve modeller incelenerek, çeper kriterleri-ölçütleri belirlenmiştir. Bu ölçütlerin başında, demografik-ekonomik ve fiziksel ölçütler gelmektedir. İstanbul Metropoliten Alanı kent çeperi için yeni kriterler belirlenmiştir. Oluşturulan kuramsal çerçeveye göre, İstanbul Metropoliten Alanı'nda saçaklanma süreci, saçaklanma alanları ve değişimi araştırılarak, bir saçaklanma modeli oluşturulmuştur. Saçaklanma sürecinde, sosyo-demografik, ekonomik, mekansal dönüşüm ve oluşan sorunlar olarak kontrolsüz yapılaşmanın doğal kaynakları tehdit ederek gelişmesi incelenmiştir. Oluşan sorunların başında doğal kaynakların yoğun olduğu kırsal alanların kontrolsüz bir biçimde yapılaşması gelmektedir. Kent çeperindeki bu gelişmenin daha iyi analiz edilebilmesi için Eyüp Kent Çeperi örneğinde araştırma yapılmıştır. Doğal kaynaklarda oluşan tahriplerin değerlendirmesi için sürdürülebilir gelişme olgusu incelenmiştir Eyüp Kent Çeperinde saçaklanmanın analizi sonucu ortaya çıkan; orman alanları yok edilerek yerleşmeye açılması, içme suyu havzalarının kaçak yapılaşma sonucu kirletilmesi, tarım alanlarının kentsel yapılaşmaya açılarak doğal yapı ve ekolojik dengenin bozulması sorunları, İstanbul kent çeperin ile ilişkilendirilerek sürdürülebilir çevre açısından değerlendirilmiştir. IITürkçe Anahtar Sözcükler 1-Kent çeperi 2-Saçaklanma alanı 3-İstanbul Metropoliten Alanı 4-Eyüp 5-Doğal kaynaklar 6-Sürdürülebilirlik İngilizce Anahtar Sözcükler 1-Urban edge 2-Suburban fringe 3-İstanbul Metropoliten Area 4-Natural sources 5-Eyüp 6-Sustainable III

SUMMARY To widening and devoloping to the outside of metropolitan areas caused to create concept of urban edge and suburban fringe.The velocity in transformation of suburban fringes caused the source of problems.The changes of urban edge analysis is that; defination of suburban fringe dynamics and the problems in that area. The basic of research is that, the problems of suburban fringe of İstanbul Metropolitan Area. İn this study, the problems of suburbun fringe and transformation development of metropolitan urban edge were researched with it's dimensions of economical, and spatial. To understand the concept of suburban fringe, firstly it's theoretical dimension was researched. At the process of suburban fringe, rural areas and rural settlements around metropolitan areas are changed to the part of metropolitan city. Process and charecteristic of urban edge changes are depend on cases of being metropolitan and being suburban fringe. The concept of metropolitan suburban fringe is different in developed and developing countries. Suburban fringe concept in developing countries' metropolitan areas were studied. The parts which are emerged during the process of being metropolitan were researched and urban edge was designated. The urban edge is a part of metropolitan area and its region which is coming from center of city, it is separated as urban edge and rural edge. Specific criters are used for defination of urban edge. The dimensions of urban edge criterions were designated by researching studies about urban edge and it's criters in Turkey and the world. Demographic, economic and physical criters are the most important. The new criters are designated for urban edge of İstanbul Metropolitan area.According to that theoritical frame, suburban fringe process, suburban fringe areas and that's changabies were researced in İstanbul Metropoliten Area, the model of urban fringe was designated for it.The change of social-demography, economic, spatial and being existing problems which is uncontrolled buldfhgs harming the natural resources were researched at process of being a suburban fringe. < The is the most important problem of being suburban fringe of İstanbul Metropolitan Area is the uncontrolled buildings in rural areas which has natural sources. Eyüp Urban Edge sample was researched, for better analize of developing urban edge. From the point of view of sustainable development, environment development and urban development were researched for evaluating the damages of natural sources. At the end of the analizing suburban fringe of urban edge, many problems were found. The most important problems are to damaging the forest areas, pollution of water basins, damaging agriculturel areas by illegal buildings and corrupting the ecologic balance and natural structure. These problems were evaluated with İstanbul Urban edge by the point of view of sustainable environment. IV