Bazı ekmeklik (Tiriticum aestivum L.) çeşitlerinin kallus kültüründe tuza (NaCl) toleranslarının belirlenmesi

Abstract

ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ BAZI EKMEKLİK BUĞDAY (Triticum aestivum L.) ÇEŞİTLERİNİN KALLUS KÜLTÜRÜNDE TUZA (NaCI) TOLERANSLARININ BELİRLENMESİ ŞERİFE AKKEÇECI KSU FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARLA BİTKİLERİ ANA BİLİM DALI DANIŞMAN: Doç. Dr. Tevrican DOKUYUCU Yıl: 2001, Sayfa : 38 Jüri:. Doç. Dr. Tevrican DOKUYUCU Prof. Dr. Mustafa ÇÖLKESEN Yrd. Doç.Dr.İ.Ersin AKINCI Bu çalışmada Panda, Seyhan-95, Bal Atilla, Marmara-86 ekmeklik buğday çeşitleri kullanılmıştır. Çalışmada çeşitlere ait olgunlaşmamış embriyoların in vitro kültürde, steril ortamda (MS + 2mg 2,4-D/l) kültüre alınarak, kallus oluşum oranları ve kallus ağırlık artışları belirlenmiştir. Elde edilen kalluslar, stres faktörü olarak, farklı oranlarda (0, 1.5, 3, 4.5, 5.5, 7 gr /l) NaCI içeren, sıvı MS (MS + 2 mg 2,4-D/ 1) ortamında, daha sonra da stres faktörü içermeyen sıvı MS ortamında kültüre alınmıştır. Buradan elde edilen kalluslar, aynı oranlarda NaCI içeren katı MS ortamında, bir kez daha stres faktörüne maruz bırakılmış ve bütün ortamlarda kalluslardaki ağırlık artışı ile stres faktörüne bağlı olarak kallus ağırlığında meydana gelen azalma miktarları tespit edilmiştir. Katı stres ortamından alman kalluslar MS ortamına 1 mg /l BAP + lmg/1 Kinetin ilavesiyle hazırlanan rejenerasyon ortamına aktarılmış ve kalluslarm bu ortamdaki gelişmeleri incelenmiştir. Denemeye alınan çeşitlerin hiçbiri tuzluluğa (NaCI) toleransta önemli bir farklılık göstermemiştir. Ancak 1.5 gr NaCl/1 içeren stres ortamında Seyhan-95 çeşidi, 3 gr NaCl/1 içeren ortamda ise Panda çeşidinin kallus ağırlık artışındaki azalma daha az olmuştur. NaCI dozlarının 4.5, 5.5 ve 7gr/ l'ye çıkarılmasıyla kallus ağırlık artışında meydana gelen azalmalar bütün çeşitlerde % 75' in üzerinde olmuştur. Araştırma sonucunda; kallus oluşum oranı bakımından çeşitler arasında önemli farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Stres faktörünün artışına bağlı olarak çeşitlere ve dozlara göre kallus ağırlık artışı da önemli ölçüde azalmıştır. Bunagöre çeşitlerin NaCl stres faktörüne tepkilerini kallus kültürleri aracılığıyla değerlendirmenin mümkün olabileceği anlaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Buğday, Kallus Kültürü, Tolerans, NaCl (Tuz). n

ABSTRACT Şerife AKKECECI ABSTRACT MScTHESIS EVALUATION OF SOME COMMON WHEAT (Triticum aestivumL.) GENOTYPES FOR TOLERANCE TO SALT (NaCl) BY CALLUS CULTURES ŞERİFE AKKECECI DEPARTMENT OF AGRONOMY SCIENCE INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCE UNIVERSITY OF KAHRAMANMARAŞ SUTCU IMAM Supervisor: Prof. Dr. Tevrican DOKUYUCU Year : 2001, Pages:38 Jury : Prof. Dr. Tevrican DOKUYUCU Prof. Dr. Mustafa ÇÖLKESEN Prof. Dr. LErsin Akıncı This research was carried out to determine the response of some wheat cultivars (Panda, Seyhan-95, Bal Atilla and Marmara-86) to different salt (NaCl) levels (0, 1.5, 3, 4.5, 5.5 and 7 NaCl/1) by callus cultures. In the study, callus induction rate (%) and callus proliferation (yield) were determined by culturing of unmatured embryos on media (MS+ 2 mg 2,4-D/l) by in vitro culture. Obtained calli were cultured in liquid MS with different NaCl levels (0, 1.5, 3, 4.5, 5.5 and 7 g NaCl/1) and without NaCl in liquid media (MS+2 mg 2,4- D/l ). These calli were transferred on to solid MS media with stress factor (NaCl) to determine callus weight and decreasing rate due to stress factor on all the media. Obtained calli from these solid media were transferred on to rejeneration media (MS+ lmg BAP/1+ 1 mg Kinetin/1) and observed for its growth. None of the cultivars used in the experiment was significantly different for response to salt (NaCl) levels. However, Seyhan-95 on stress media with 1,5 g NaCl/ 1 and Panda cultivar on media with 3 g NaCl/1 had less decreasing on callus growth. When NaCl levels were increased from 3 g/1 to 4.5, 5.5 and 7 g/, all the cultivars had higher decreasing for callus growth than 75 %. According to the results, there were significantly differences among the cultivars for callus induction rate. Callus growth of cultivars significantly decreased due to increasing of stress factor and it was understood that it was IIIABSTRACT Şerife AKKECEC1 possible to evaluate the response of the cultivars for different NaCl levels by callus cultures. Key words: Wheat, Callus Culture, Tolerance, NaCl (salt). IV