Üst ve alt solunum yolu enfeksiyonu olan çocuklarda nazofaringeal streptococcus pneumoniae taşıyıcılığının epidemiyolojisi

Abstract

ÖZET Çocuklarda menenjit, pnömoni ve bakteriyemi gibi ciddi ve ölümcül seyreden hastalıklara ve sinizit, otit media gibi sık karşılaşılan hastalıklara sebep olan Streptococcus pneumoniae, geliştirdiği antibiyotik direnci ile daha da önemli bir halk sağlığı problemi haline gelmiştir. Aşılamanın önem kazandığı günümüzde, gerek pnömokokların tedavisinde gerekse pnömokok enfeksiyonlarından korunmada her toplumun kendi epidemiyolojisini bilmesi gerekir. Bu nedenle çalışmada; hasta çocuklarda nazofarenksten sürüntü kültürü alarak pnömokok taşıyıcılık oranlarını, risk faktörlerini, izole edilen pnömokokların serotiplerini ve antibiyotik duyarlılığını belirlemeyi amaçladık. 8 Ekim 2000 ile 6 Haziran 2001 tarihleri arasında Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Hasta Çocuk ve Acil Polikliniği'ne ateş şikayeti ile başvuran, akut sinüzit, akut otit, akut tonsillo-farenjit, viral üst solunum yolu hastalığı veya pnömoni tanısını alan 18 yaşın altodaki 324 hasta çocuğun nazofarenksinden sürüntü örnekleri alındı. Elde edilen bulgular, daha önce İstanbul Anadolu Yakası'nda yapılan ve sağlıklı çocukları içeren saha örneklemesinde elde edilen pnömokok epidemiyolojisi verileri ile karşılaştırıldı. Streptococcus pneumoniae: toplam 92 çocukta saptandı. Hasta çocuklarda pnömokok taşıyıcılık oram %28 bulundu. Pnömokoklardan 43 'ü tiplendirildi (%46.7). En sık karşılaşılan serotipler 19F, 6B, 3 ve 23F'dL Çalışmada saptanan pnömokok serogruplan; 7 değerlikli konjuge pnömokok aşısının içerdiği serogruplann %35.8'i, 9 değerlikli konjuge pnömokok aşı içeriğinin %40'ı, 11 değerlikli aşı içeriğinin %46,7'si ile örtüştü. 92 pnömokok suşunun 6732'si penisiline dirençli bulundu (%34. 8). Yüksek penisilin direnci sadece 1 (%1,02) izolatta gösterildi Pnömokoklarda penisilinden sonra en yüksek antibiyotik direnci trimetoprim- sülfametoksazoledir; rifampisine direnç görülmedi. Farklı antibiyotiklere direnç oranları; trimetoprim-sülfametoksazol %31.5, eritromisin %9.8, kloramfenikol %6.5, klindamisin %4.3 ve seftriakson %1 'dir. Altı-24 ay arası çocuklarda pnömokok taşıyıcılık oranı 2-4 yaş ve 7 yaş üzeri gruplarından anlamlı derecede daha yüksek bulundu (p=0.02). Pnömokok taşıyıcılığı risk faktörlerinden sadece aylık gelir düzeyi düşüklüğü taşıyıcılık için önemli bulundu (p=0.001). Çalışmaya katılan 324 çocuğun 32 (%9.8)'si penisilin dirençli pnömokok taşıyıcısıdır. 32 PDSP izolatmdan 15 'i tiplendirildi (%46.8). Penisiline dirençli pnömokoklar arasında en fazla serogrup 6B'ye rastlandı. Çoğul dirençli pnömokokların serotip 6B, 19F ve 23F ile birlikteliği gösterildi. Çalışmada saptanan PDSP serograplan, 7 değerlikli konjuge pnömokok aşısının içerdiği serogrupların %40.6'sı ile örtüştü. Pnömokok izolatlarının 18 (%19.5)'i en az iki antibiyotiğe karşı dirençli bulundu (çapraz direnç). Eritromisin, kloramfenikol ve klindamisin direnci bulunan örneklerin hepsinin aynı anda penisiline dirençli olduğu görüldü. Çapraz direnç oranları; trimetoprim-sülfametoksazol %46, eritromisin %28, kloramfenikol %18 ve klindamisin %12'dir. Son üç ay içinde antibiyotik kullanımı varlığının (p=0.02) ve kullanılan antibiyotik sayısının 2 veya üzerinde olmasının, PDSP taşıyıcılığını arttırdığı saptandı (p=0.05). Evde anaokuluna giden kardeşin bulunması taşıyıcılık için bir risk faktörü olarak tespit edildi (p=0.02). Antibiyotiklerin yaygın kullanılması penisilin ve diğer antibiyotiklere dirençli pnömokoklarda artışa sebep olmuştur. Bu yüzden ülkemizde enfeksiyona sebep olan pnömokok suşlannın belirlenmesi ve bu serotip epidemiyolojisine uygun konjuge pnömokok aşısının çocuklarımızda uygulanması sonucuna varıldı. 68