Antiepileptik ilaçların tiroid fonksiyonu, lipid ve kemik metabolizması üzerine etkileri

Abstract

ÖZET Uzun süreli AEİ kullanımının kemik metabolizması, tiroid fonksiyonu ve lipid metabolizması üzerine yan etkilerinin olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada uzun süreli VPA veya CBZ kullanmakta olan epileptik çocuklarda AEİ tedavisinin kemik metabolizması, tiroid fonksiyonu ve lipid metabolizması üzerine etkilerini araştırmayı amaçladık. En az altı ay süreyle VPA (n: 47) veya CBZ (n: 22) kullanmakta olan 69 epileptik çocuk ( yaşlan 3 ile 16 arasında değişen ortalama 9.5 ± 2.8 yıl ) çalışmaya alındı. Hastaların serum kalsiyum, fosfor, ALP, PTH, T4, sT4, T3, TSH, kolesterol, LDL, HDL, TG, ALT, AST düzeyleri ölçüldü. Hastaların kemik yoğunluğu ölçümü, Sunlight Omnisense TM 7000 cihazı kullanılarak sonografik olarak yapıldı. Kemik yoğunluğu ölçüm parametreleri yaş ve cinsiyete göre eşleştirilmiş sağlıklı okul çocukları referans alınarak karşılaştırıldı. VPA veya CBZ kullanan hastalar arasında yaş, cinsiyet, ilaç kullanım süresi, dozu, düzeyi, boy, kilo, vücut kitle indeksi açısından fark yoktu. Altmışdokuz hastadan 15 olguda (%21.7) serum sT4 düzeylerinde referans aralığına göre düşüklük saptandı. CBZ kullanan grupta VPA kullanan gruba göre sT4 düzeylerinde anlamlı düşüklük görüldü. İki grupta da serum T.T3 ve T4 seviyelerinin etkilenmediği görüldü. Serum sT4 seviyelerindeki düşüklüğe karşın TSH seviyelerinde iki grupta da yükseklik saptanmadı. Serbest T4 düzeyi üç ay arayla iki kez düşük gelmesi tedavi kriteri olarak alındı. İkinci sT4 düzeyi düşük gelen üç hastaya 2-3 ug/ kg/ gün L- Tiroksin tedavisi başlandı ve hastalardan altı hafta sonra kontolleri alınmak üzere çocuk endokrinoloji polikliniğimizde takibe alındılar. Altmışdokuz hastadan dört olguda sadece ALP yüksek bulunurken (>900 u/L), altı hastada sadece PTH düzeylerinin yüksek olduğu (>75 pg/ml) görüldü, üç hastada ise hem PTH, hem ALP düzeyleri yüksek saptandı. Referans grubu ile çalışma grubu arasında sonografik olarak ölçülen kemik yoğunluğu açısından fark görülmedi. Serum ALP ve/veya PTH düzeyleri yüksek bulunan 13 hastaya 400 ile 1000 ünite arasında değişen dozlardan D vitamin tedavisi başlandı. VPA veya CBZ kullanan hastalar arasında serum kalsiyum, fosfor, PTH, kemik yoğunluğu parametreleri açısından fark saptanmadı. 58Altmış dokuz hastadan 10 olguda (%14.5) kolesterol düzeyleri 200 mg/dl' nin üzerinde olduğu saptandı, hiperkolesterolemi saptanan olguların %80'inin kız olduğu görüldü. Hiperkolesterolemi saptanan 10 hastanın 8'inde (%80) hiperkolesterolemiye eşlik eden LDL yüksekliği saptandı. Altmışdokuz hastadan 12 olguda (%17.4) HDL yüksekliği (>70 mg/dl) görüldü, ancak vakaların sadece üçü hiperkolesterolemiye eşlik etmekteydi. Hiperkolesterolemi saptanan vakalara < 300 mg/gün, kalori alımının %30'u yağdan olacak şekilde diyet önerisi verildi. Hastalar üç ay sonra lipid profil düzey tekrarı istenerek çocuk endokrinoloji bölümümüz tarafından takibe alındı. Uzun süreli AEİ kullanımı, CBZ kullanan hastalarda VPA kullanan hastalara göre daha belirgin olarak sT4 düşüklüğü ve hiperkolesterolemiye yol açmakta, sekonder hiperparatiroidi ve ALP yüksekliği görülmesine karşın kemik yoğunluğunda azalmaya yol açmamaktadır. 59