Alışveriş merkezi olgusunun kentsel mekanda değişim süreci İstanbul kent örneğinde bir irdeleme

Abstract

Alışveriş, insanlığın en eski sosyal eylemlerinden biri olmakla birlikte 20.yy.'ın son çeyreğinde gelişen tüketim odaklı yaşam döngüsü ile farklı fonksiyonları da kendisine entegre ederek kentlerin en önemli sosyal eylemlerden biri haline gelmiştir. Modern dünyada, bu eylemin mekansal boyutu ile kimlik bulduğu yerler, Alışveriş Merkezi (AVM) olarak tanımlanmaktadır. Alışveriş merkezi olgusu ve kentsel mekanda değişimi üzerine yapılan çalışma, özetle kentlerde yaşanan değişimi ve yansımalarını mekansal olarak irdelemektir. Konu, öncelikle uluslararası boyutta irdelenecek takiben İstanbul örneğine geçilecektir.Konular 5 bölüm altında çeşitli alt başlıkları da içerecek şekilde irdelenmiştir. Birinci bölüm olan `'giriş'' kısmında, sorun tanımlanmış, konuya genel yaklaşım ve ele alınış amacı ortaya konmuştur.İkinci bölümde yer alan `'tanım ve kavramlar'' başlığı altında ise alışveriş olgusu tanım ve kavramsal olarak incelenmekte, Merkezi İş Alanı (MİA) ve Alışveriş Merkezi (AVM) kavramları irdelenmektedir.Üçüncü bölüm olan `'AVM'ler ve gelişim süreci''nde genel olarak konseptin doğuşu, gelişimi, tipolojik açılımı ve uluslararası boyutu irdelenmektedir. ABD'deki ilk kapalı tip (mall) AVM'nin ortaya çıkışı ve bunu takiben oluşan gelişmeler kronolojik bir sıralama ile anlatılmaktadır. Daha sonra, AVM'lerin dört belirleyici ölçütü olan büyüklük, konum, işlev ve fiziksel form özelliklerine göre oluşan tipoloji irdelenmektedir. Konu dünyadan bir örnek ile de pekiştirilecektir.Dördüncü bölüm olan `'alışveriş mekanlarının İstanbul kent örneğinde gelişim süreci ve AVM'lerin tipolojik irdelemesi''nde öncelikle geleneksel alışveriş olgusu ve kentsel mekana yansıması anlatılmaktadır. Konu han tipi mekanlardan MİA'ya dayandırılmakta daha sonra çok katlı mağazalardan modern AVM'lere süreç değerlendirilmektedir. Mevcut AVM'ler hakkında bilgiler verilirken sosyo-ekonomik veriler de değerlendirilmektedir. Takiben, İstanbul'daki AVM'lerin uluslararası ölçütlere göre tipolojik irdelemesi yapılmakta, son olarak ise İstanbul özelinde önemli biri örnek üzerinden somut verilerle irdeleme tamamlanmaktadır.Tezin beşinci ve son bölümü olan `'irdeleme ve sonuç'' kısmında ise önceki bölümlerde ifade edilen konular ışığında AVM'lerinin kentsel mekanda geçirdiği değişim süreci, gelinen noktadaki yenilikçi yaklaşımlar ile ileriye dönük gelişmeler kentsel tasarım açısından irdelenerek sonuçlandırılacaktır.

Shopping; one of humanity's most ancient social action, integrated different functions itself and became the cities one of the most important social activity with the developments of the cunsumption oriented life circle in the last quarter of the twentieth century. In the modern world where these activities take place with the spatial dimension is defined as Shopping Centers. This case study based on Shopping Center?s facts and changes in urban space, in summarizing the aims is examining the spatial reflections and changes of shopping centers in cities. First, the subject to be discussed in international dimensions, then the example of Istanbul will be followed.Topics are discussed under five parts including with their various sub-headings.The first part is `Introduction? where the general approach of the subject and the objectives are considered.In the second part under the `?Definitions and Concepts? section, shopping phenomenon is examined, Central Business District (CBD) and Shopping Center concepts are analyzed.?Shopping Center?s and Their Development Process? is the third part where the birth of the concept, the development, expension stages and international dimensions are analyzed. In this section, the first indoor type Shopping Center in the United States and the following developments are discussed and discribed with a chronological order. Later, the four types of determining criterias of the malls; size, position, function and physical form features being analyzed. The matter is reinforced with an example from the world.In the fourth part named ?Shopping Spaces Development Process on Istanbul Urban Area and Shopping Center?s Types? section, traditional shopping phenomenon and the reflections in urban spaces are described. The subject is based on the inns (khan) and CBD first, then multi-storey shops and modern Shopping Center stages are evaluated. Later on, according to the international criterias Istanbul Shopping Centers types are explained, and at the end the analysis is completed with one important example in Istanbul.On the fifth and final section of the thesis is ?The Analysis and Results? part. With the light of the issues expressed in the previous sections, the thesis is completed with the conclusion part is based on Shopping Center?s changing process in urban spaces, innovative approaches and future developments in terms of urban design.