Üsküdar Meydanı`nın ve bu meydanı tanımlayan anıtsal yapıların tarihsel süreçteki değişimi

Abstract

Yapılan araştırmada, konumu ve içerdiği tarihi yapısal elemanlarıyla İstanbul'un özellikli meydanlarından olan Üsküdar Meydanı'nın oluşumu ve kendini oluşturan anıtsal yapılarla beraber tarihsel süreç boyunca geçirdiği evreler, yazılı ve harita, fotoğraf, gravürler gibi görsel dokümanların ışığında incelenmiş, Üsküdar Meydanı'nın sorunlarına parmak basılmıştır. Üsküdar örneğinden yola çıkılarak, tarihsel öğelere sahip olan bütün meydanların incelenmesinde koruma-yenileme perspektifinden bakmanın gerekliliğini gözler önüne sermek amaçlanmıştır.Araştırmanın amaç, kapsam ve çalışma yöntemlerinin belirtildiği giriş bölümünü takiben ikinci bölümde, meydan kavramı mimari teori açısından tanımlanmış, meydanın oluşumunun, Avrupa Meydanları ve onlarla karşılaştırmalı olarak İslam ülkelerinde ne şekilde gerçekleştiği incelenmiştir.Araştırmanın tarihsel bağlamını oturtmak amacıyla kaleme alınan üçüncü bölümde, Üsküdar hakkında genel incelemeler yapılmış, semtin tarihi merkezinin yapısını etkileyen konumu, topografik özellikleri, sosyo-kültürel ve ekonomik yapısı araştırılmış, tarihçesi hakkında kısa bir bilgi verilmiştir.Dördüncü bölümde, Üsküdar Meydanı incelenmiş, oluşumu ve Osmanlı İmparatorluğu dönemi öncesi ve sırasında geçirdiği değişiklikler ortaya konulmuştur. Bu yapılırken, Üsküdar Meydanı'nı oluşturan elemanlar olan anıtsal yapıların, iskelelerin, yolların her birinin tarihsel süreçte geçirdiği değişimler, parçadan bütüne gitme tekniğiyle tek tek ele alınmış, bunların meydan bütününe etkileri incelenmiştir. Bu bölümde Üsküdar'ın ve Üsküdar Meydanı'nın geçirdiği değişim süreci, en eskisi 13. yüzyıla kadar uzanan haritaların detaylı bir analizi vasıtasıyla daha da netleştirilmiş, dönemler arası fark ortaya konulmuştur.Beşinci bölümde, yaşayan ve değişen Üsküdar Meydanı'nın günümüzdeki durumu incelenmiş, tarihe tanıklık etmiş bu meydanın sorunları irdelenmiştir.Sonuç bölümünde yapılan çalışmaların genel bir değerlendirmesi yapılmış, özellikli bir tarihe sahip olan Üsküdar Meydanı'nı ilgilendiren sorunlar bu tarih çerçevesinde yorumlanmıştır. Kendisini oluşturan öğelerin tarihsel süreçteki değişimi paralelinde meydanın değişen çehresinin bugünkü meydan sorunlarına etkisi analiz edilmiştir. İçerdiği öğeleriyle bir bütün oluşturan meydanın, yine içerdiği öğeleriyle beraber yaşadığı sorunlarla baş edebilmek, çözebilmek için bütüncül ve tarihe duyarlı çözüm önerileri üretmenin gerekliliği vurgulanmış, bu çözümlerin çıkış noktasını oluşturacak bir kavramsal çerçeve oluşturulmuştur.

Üsküdar Square poses a peculiar example in Istanbul with its geographical location, historical elements and monumental buildings. This study examines the foundation, transformation and problems of Üsküdar Square in light of the written documents, historical maps, photographs and gravures. It aims to demonstrate the importance of approaching the historical squares from a reconstruction-restorational perspective.Following a brief introduction that lays out the purpose, content and methodology of the study, the second chapter defines the ?square? as a theoretical architectural concept. To do so, it juxtaposes European and Islamic squares from a comparative perspective.With the aim of setting the context of the study, the third chapter examines the district of Üsküdar in general, and touches upon its political history, geographical location, topographical characteristics, socio-cultural and economic structures in terms of their impacts on the historical center of the district.The fourth chapter focuses on the foundation of Üsküdar Square and the historical transformations it went through before and during the Ottoman Empire. The monumental buildings, ports, and roads that circumscribe and define the square are examined individually in terms of the changes they faced and their impacts in the shaping of the square. This chapter also crystallizes the transformation of Üsküdar Square with its detailed analysis of the maps the earliest of which goes back to the 13th century.The fifth chapter maps out the current situation of Üsküdar Square which has witnessed and embodied a long history but which is also a living and changing place.The conclusion provides a general evaluation of the study and an interpretation of the problems about today?s Üsküdar Square in light of its historical significance. It attempts to identify the impact of the changes in the square on such problems. It emphasizes the necessity of producing holistic solutions that are sensitive to the problems of individual structures within the square without disregarding the ?totality? of the square they each contribute to.