Eyüp kentsel sit alanının inanç turizmi kapsamında değerlendirilmesi ve yerleşim dokusunun korunması üzerine bir araştırma

Abstract

Haliç, Doğu Roma, Bizans ve Osmanlı İmparatorluğu'na başkentlik yapan İstanbul'un 1453'de fethedilmesinden sonra tarihin her döneminde gemiler için çok güvenilir bir sığınak yeri olmuştur. Haliç kenarında surlarla çevrili alanın(Tarihi Yarımada) dışında Fatih Sultan Mehmed'in hocası Akşemseddin'e Hz.Muhammed'in sahabelerinden Halid bin Zeyd Ebu Eyyup el-Ensari'nin mezarının bulunması ve burada Eyüp Sultan Camii ve Türbesi'nin inşa edilmesiyle Eyüp'ün manevi sembolizmi başlamıştır. Hz.Muhammed'e ait kutsal emanetlerin Eyüp'e taşınması ile Mekke, Medine ve Kudüs'ten sonra İslam dünyası için dördüncü kutsal ziyaret mekanı durumuna gelmesiyle dinsel önemi artan Eyüp, tarihsel süreç içerisinde eski Yunan ve Roma kentleri gibi dini merkez ve çevresinde planlı olarak gelişim göstererek; camiler, tekkeler, türbeler ve kabristanlarla büyümüştür.Eyüp, doğal ve kültürel mirasın bir parçası olan anıtsal yapıları, geleneksel konutları, somut ve somut olmayan değerlerinin yanı sıra kentsel peyzaj değerleri ile açık hava müzesi konumunda zengin bir yapıya sahiptir. Eyüp'ün, geçmişten gelen bu değerlerinin gelecek kuşaklara aktarılması için kültürel değerlerin korunması ve turizm potansiyeli taşıyan alanların değerlendirilmesi gerekliliği vurgulanmış, Eyüp için uygun turizm potansiyeli olabilecek inanç turizminin geliştirilmesi üzerinde durularak alanın tanıtılması ve korunması için öneriler geliştirilmiştir. Tez dört bölümden oluşmaktadır.II.Bölümde; kültür ve kültürel miras kavramlarının üzerinde durularak korunmalarının sağlanması için uluslararası ortamda ve Türkiye'de koruma yaklaşımındaki gelişim süreci incelenmiş, turizm kavramı ve turizmin korumaya etkilerine değinilmiştir. Eyüp'ün taşıdığı turizm potansiyeli kapsamında alternatif turizm modeli olan inanç turizmi incelenerek inanç turizminin gelişim gösterdiği ülkemiz ile benzer olabilecek iki İslam ülkesi, biri Hıristiyan-Avrupa ülkesi ve diğeri üç semavi din(Musevi, Hıristiyan ve Müslüman) için kutsal kabul edilen Kudüs örnek olarak incelenmiştir.III.Bölümde; Eyüp yerleşiminin coğrafi özellikleri, kültürel ve çevresel özellikleri, sosyo-ekonomik yapısı ve tarihi gelişimi incelenmiştir. Kentsel Sit alanının mevcut durumunun değerlendirilmesi yapılarak, alandaki değerler, potansiyeller ve alanda yer alan kültürel varlıkların tanımlanması yapılarak envanterleri hazırlanmış, koruma sorunları ve tehditleri ortaya konulmuştur.IV.Bölümde; alanın tanıtılması ve korunması için önerilen turizm modeli için ziyaretçi yönetimi ve mevcut değerlerin korunmasına yönelik öneriler geliştirilmiştir.V.Sonuç Bölümde, kültürel ve doğal mirasın korunması konusunda dünya ülkelerinin ortak çalışmaları ve işbirliği ile uluslararası veya ulusal, resmî veya sivil toplum örgütleri kurulmuştur. Tarih boyunca var olmuş medeniyetlerdeki kültürlerinin bilinmesi ve tanınması, bu kültürlerin korunması için hayati önem arz etmektedir. Bu kapsamda tarihi anıtların, kültür turizmine dönük olarak işlevlendirilmesi ile korumanın gelişeceği, tanıtımının sağlanabileceği üzerinde durularak, Eyüp'ün kültürel ve geleneksel yerleşim dokusunun korunması için inanç turizmi açısından değerlendirmesi yapılarak, korunması için öneriler sunulmuştur.

After the conquer of Istanbul that has been the capital of the Eastern Roman, Byzantium and the Ottoman Empires in 1453, the Golden Horn has become a very safe shelter for ships. With the revealation of Sultan Mehmet the Conqueror?s teacher Akşemseddin?s and Halid bin Zeyd Ebu Eyyub el Ensari?s ? one of the companions of the Prophet Muhammed ? graves outside the area surrounded by fortification walls (the Historical Peninsula) and the constructions of Eyüp Sultan Mosque and Tomb, the spiritual symbolizm of Eyüp has begun. After the transport of the holy belongings of the Prophet Muhammad to Eyüp, it has become the fourth holy visiting point for the Muslim world, following Mecca, Medina and Jerusalem and its importance in the aspect of religion has increased. Within the historical period, it has shown a planned development around the religious center and its surrounding just like ancient Greek and Roman cities and got larger with mosques, dervish convents, tombs and cemeteries.Eyüp has a rich fabric with the monumental buildings that are a part of natural and cultural heritage, traditional houses, tangible and intangible assets and also its urban landscape assets in the form of an open-air museum. Under the scope of this thesis, it has been emphasized that cultural assets of Eyüp should be protected so that these assets inherited from the past could be transferred to the next generations and its districts that have tourism potentiality should be evaluated. Also suggestions for the introduction and protection of the district have been developed, based on the development of a faith tourism that is the most appropriate tourism potential for Eyüp. The thesis consists of four chapters.In Chapter I, culture and cultural heritage concepts have been handled, the development period of the conservation approach in Turkish and international enveironment for protecting them has been examined and also tourism concept and tourism?s influence on conservation have been discussed. Under the scope of Eyüp?s tourism potential, faith tourism that is an alternative tourism model has been examined and two Muslim countries that may be similar to our country, a Christian-European country and Jerusalem that is accepted as a sacred city for three religions (Judaism, Christianism and Islam) have been studied as examples.In Chapter II, the geographical features, cultural and enviromental properties, socio-economic structure and historical development of Eyüp have been examined. The existind situation of the Urban Site has been evaluated and inventories including the definitions of the value, potentials and cultural assets located on site have been prepared. Conservation Concerns and threats have been pur forward.In Chapter III, suggestions about the visitor management and the conservation of the existing assets for the tourism model proposed for the introduction and protection of the district.In Chapter IV, as a result, international or national, official or non-governmental organisations have been founded by the common work and cooperation of different countries for the protection of cultural and natural heritage. That the cultures of the civilizations that existed throughout history to be known and recognized is a matter of life and death for the protection of these cultures. Under this scope, it has been emphasized that the conservation shall improve by giving historical monuments functions about cultural tourism and introduction shall be provided. For the protection of Eyüp?s cultural and traditional settling fabric, suggestions for evaluating them for faith tourism have been made.